۶. هنر گوش دادن

ما انسان‏ها به صورت عادی بخش بسیاری از فعالیت روزانه‏مان را به گوش دادن اختصاص می‏دهیم؛ موضوعی که چندان به چشم نمی‏آید، اما بسیاری از جنبه‏های زندگی ما را تحت تأثیر قرار می‏دهد. شاید از خود بپرسید مگر گوش سپردن چنان توان و نیرویی دارد که بر روابط خانوادگی، خویشاوندی، اجتماعی و شغلی اثر بگذارد؟ جواب این سؤال چندان دشوار نیست. در جایی که خوب گوش دادن در آموزه‏های روایی یکی از نشانه‌های رأی و اندیشه درست دانسته شده، تردیدی نیست که کیفیت روابط و تعاملات در میان اعضای خانواده و نیز در محیط‏های شغلی و اجتماعی، به توانایی در گوش دادن وابسته است. امام صادق علیه السلام می‏فرماید:

ثَلَاثَةٌ یسْتَدَلُّ بِهَا عَلَى إِصَابَةِ الرَّأْی، حُسْنُ اللِّقَاءِ وَ حُسْنُ الِاسْتِمَاعِ وَ حُسْنُ الْجَوَابِ‏.^۱

۰.سه چیز نشانه رأی و اندیشه درست است: دیدار نیکو، خوب گوش دادن، و خوش‏جوابى.

به اهمیت گوش دادن آن هنگام بیشتر می‏توان پی برد که دریابیم گام دوم دانش و علم، گوش دادن است. امام علی علیه السلام می‏فرماید:

أَوَّلُ الْعِلْمِ الصَّمْتُ وَ الثَّانِی الِاسْتِمَاعُ وَ الثَّالِثُ نَشْرُهُ وَ الرَّابِعُ الْعَمَلُ بِهِ.^۲

۰.آغاز دانش سکوت است و دوم، گوش دادن و سوم انتشار آن و چهارم عمل به آن.

هنر گوش دادن در جایی نمود بیشتری می‏یابد و اهمیت و تأثیر آن بیشتر معلوم می‏شود که پیام از طریق فرستنده‏ای با جایگاه ویژه، به گیرنده منتقل شود. برای نمونه، اگر فرستنده پیام همسر، فرزند، خواهر، برادر، دوست صمیمی یا استاد و مربی شما

به دلیل اهمیت موضوع همدلی در روابط میان‏فردی، به‏ویژه در کانون خانواده، لازم است گام‏هایی برای آموزش همدلی برداشته شود:

یک. یادگیریِ گوش دادن فعال

در وهله اول لازم است شخص واقعاً بخواهد درباره دیگری چیزی بداند؛ در مرحله بعد، از موانع گوش دادن فعال اجتناب کند؛ مانند مقایسه کردن خود با فرد گوینده، سعی در ذهن‏خوانی، قضاوت در مورد دیگری، غرق شدن در رؤیای روزانه، انتخاب برخی قسمت‏هایی که فرد گوینده تعریف می‏‏کند، آرام کردن شخص دیگر (شما درست می‏گویید، البته، من قبول دارم، واقعاً و...)، تأیید خودکار هر چیزی به دلیل وجود این موانع. ما انسان‌ها در عرض چند دقیقه، فقط ۶۵ درصد از آنچه را به ما گفته می‏شود به خاطر می‏سپاریم و دو ماه بعد، حجم یادآوری ما به ۲۵ درصد می‏رسد. بنابراین، گوش دادن فعال همیشه راحت نیست. تمرکز ما فقط پانزده الی بیست دقیقه است. برای گوش دادن فعال باید به هنگام لزوم و در صورت وجود ابهام، مطالبی برای روشن‏سازی موضوع پرسیده شوند. همچنین با گوینده ارتباط چشمی برقرار شود و به موقع سر تکان داده شود، بدن به طرف گوینده متمایل و با لبخند تشویق شود تا به گفتگوی خود ادامه دهد و از کلمات «آها،‏ها و...» استفاده شود^۱.

دو. فهمیدن موارد موجود در پاسخ همدلانه

شنونده فعال باید به‏موقع پاسخ بدهد و به‏گونه‏ای رفتار کند که گوینده متوجه شود واقعاً حرف‏های او درک شده است. پاسخ همدلانه حتّی از گوش دادن نیز پیچیده‏تر است. هنگامی که برآشفته می‏شویم تمایل داریم احساساتمان را با شخصی فهمیده در میان بگذاریم. یک فرد با احساس همدلی خوب بر احساسات گوینده و نه بر اعمال و محیطش، تمرکز می‏‏کند^۲.