فهم و درک دیگران در ارتباطات، توانایی‏ای است که تابع تفاوت‏های فردی است. در این حالت می‏‏کوشیم دنیا را از نگاه فرد مقابل ببینیم و با گوش او بشنویم و خود را در جای او حس کنیم. بدیهی است توانایی تشخیص صحیح افکار و احساسات فردی در درون فرد مقابل، شرط ضروری درک و همدلی است.

همدلی هنگامی رخ می‏دهد که در برابر فرد مقابل احترامی نامشروط داشته باشیم و با دقت به او گوش دهیم و به افکار و احساسات او با حساسیت واکنش نشان دهیم. در درک همدلانه، دیدگاه و احساسات فرد مقابل را طوری حس ‏‏کنیم که گویی آنها دیدگاه‏‏ها و احساسات خودمان هستند، بدون اینکه در این دیدگاه‏ها و احساسات غرق شویم^۱.

برای همدلی سه جزء توصیف شده است: اول، آنکه فرد همدل در عین حالی که درک دقیق و حساسی از احساسات فرد دیگر دارد، جدایی خاص خود، از فرد مورد نظر را نیز حفظ می‏‏کند و به تعبیری به جای همدلی، همدردی نمی‏‏کند. دوم، درک موقعیّتی که به پدیدار شدن احساسات کمک کرده یا موجب برانگیختگی آنها شده است. سوم، آنکه فرد همدل با طرف مقابل ارتباط برقرار می‏‏کند که او احساس کند پذیرفته و درک شده است. در این زمینه، نحوه انتقال درک همدلانه خود، اهمیتی بسیار دارد^۲.

یکی از موانع اصلی برقراری ارتباط، گرایش طبیعی ما به داوری درباره دیدگاه‏ها، افکار و احساسات فرد مقابل است. این نشان می‏دهد ذهن ما با ارزیابی کردن مداوم و خوب و بد کردن امور شرطی شده است. به سخن دیگر، ما عادت کرده‏ایم همه چیز را همراه ارزش‏داوری اینکه خوب یا بد است، ببینیم «از حرف‏هایش خوشم نیامد. این افکار درست نیست. این‏طور عمل کردن درست نیست. به نظرم واقعاً خوب نیست». چنین جملاتی نشان می‏دهند نخستین واکنش ما در ارتباطات، ارزشیابی فرد مقابل بر اساس دیدگاه‏ها و چارچوب‏های خودمان است^۳.

آیا شما را از بهترینتان خبر ندهم؟ کسى که فروتن و خوش‏اخلاق باشد، و هرگاه ازدواج کرد، همسرش را گرامى بدارد.

طبیعی است که این احترام‏ها را مردمانِ برخوردار از ویژگی کرامت انجام می‏دهند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‏فرماید:

خَیرُکُم خَیرُکُم لِأَهلِهِ، و أنا خَیرُکُم لِأَهلی. ما أکرَمَ النِّساءَ إلّا کَریمٌ، و ما أهانَهُنَّ إلّا لَئیمٌ.^۱

۰.بهترین شما کسى است که براى خانواده‏اش بهتر باشد و من بهترینِ شما براى خانواده‏ام هستم. زنان را کسى جز انسانِ بزرگوار گرامى نمى‏دارد، و کسى جز انسان پست به آنان اهانت نمى‏کند.

تعهدی که خانواده‏ها در قبال یکدیگر دارند، هنگامی تقویت می‌شود که اعضای خانواده قدردانی خود را در باره یکدیگر ابراز یا ثابت ‏کنند. در خانواده‏های کارآمد، همسران از راه ابراز عشق و علاقه و احترام متقابل درصدد احترام گذاشتن به طرف مقابل‏اند^۲. در خانواده‏های ناکارآمد، مناقشات و اختلافات به صورت حملات شخصی اعضا به یکدیگر به میزان چشمگیری وجود دارد^۳. در حد افراط آن، اعضای خانواده ناسازگار با یکدیگر رفتارهای خشونت‏آمیز هم ‏دارند^۴.

۵. همدلی

از جمله مفاهیمی که در آموزه‏‏های اسلامی بر آن تأکید شده موضوع همدلی است. همدلی را در مفاهیمی همچون خوب شنیدن، احترام به دیگران و خیرخواهی برای آنان می‏توان رهگیری کرد. این مفهوم به معنای تلاش برای درک تجربه‌ها و احساسات دیگران است.