بردباری در موضوعات مختلفی همچون غلبه بر تنیدگی‏ها شیوه مقابله‏ای اثربخش و در موضوع خشم جزء کارآمدترین شیوه‏های مقابله محسوب می‏شود. رسول اکرم صلی الله علیه و آله بردباری را راهکاری مناسب در غلبه بر خشم ‏می‏دانند:

الحِلمُ یغلِبُ الغَضَبَ و الرَّحمَةُ تَغلِبُ السُّخطَ.^۱

۰.بردباری بر خشم چیره می‏شود و مهربانی بر سخط غلبه می‏یابد.

امام علی علیه السلام این مقابله را با مد نظر قرار دادن پایان و فرجام آن این گونه تبیین می‏نمایند:

ضَادّوا الغَضَبَ بِالحِلمِ تَحْمِدُوا عَواقِبَکُم فِی کلِّ امرٍ.^۲

۰.به وسیله بردباری با خشم مبارزه کنید تا پایان کارهایتان را بستایید.

آن‏ حضرت در جواب پرسش یکی از یاران خود که از بردبار‏ترین مردم پرسید،‏ فرمود: «الذی لایغضب»^۳ (کسی که خشمگین نشود). همچنین آن حضرت مبارزه با خشم به وسیله بردباری،‏ را نشانه شرافتمندی فرد می‏داند:

جِهادُ الغَضَبِ بِالحِلمِ بُرهانُ النُّبلِ.^۴

۰.مبارزه با خشم به وسیله بردباری، نشانه شرافتمندی است.

چگونه بردبار شویم؟

برای نهادینه کردن بردباری می‏توان اقداماتی را ساماندهی نمود تا صفت بردباری به خلقی پایدار تبدیل شود. در اینجا به دو راهکار «بازی نقش» و «تغافل» اشاره می‏شود.

یک. بازی نقش

یکی از شیوه‏های تغییر رفتار که در روایات به آن اشاره شده، شیوهٔ «بازی نقش» است. گاهی فرد واجد صفتی همچون بردباری نیست اما برای تسهیل در برخورداری از آن

اگرچه در متون دینی بر تنش‏زدایی به عنوان یک شیوهٔ مدون و مشخص برای غلبه بر تنیدگیِ ناشی از خشم اشاره‏ای نشده، اصول کلی حاکم بر این راهکار، که مشتمل بر آرام کردن جسم و تقویت تمرکز ذهنی است تضادی با آموزه‏های دین ندارد و شیوه‏ای عقلایی شمرده می‏شود. نیز با توجّه به اثبات اثربخشی تنش‏زدایی در پژوهش‏های علمی، ضرورت به کارگیری چنین راهکاری آشکار می‏شود.

۱۰. بردباری

مراجعه به متون دینی نشان می‏دهد که قلمرو حلم، غضب و خشم است و حلیم کسی است که بتواند خشم خود را مهار کند. متون موجود در این باره گاه آشکارا از مهار خشم صحبت کرده و گاه به مصادیق آن پرداخته است^۱. امام علی علیه السلام معنای حلم را از امام حسن علیه السلام پرسید و ایشان در جواب گفت:

إِنَّما الْحِلْمُ کَظْمُ الْغَیظِ وَ مِلْکُ النَّفْسِ.^۲

۰.بردباری فروبردن خشم و خودمهارگری است.

بردباری ویژگی افراد خردورزی است که با متانت و بدون اثرپذیری از هیجانات عمل می‏‏کنند. بردباری در ارتباط میان‏فردی معنا می‏یابد. برای مثال، شخص بردبار هنگامی که مورد اهانت قرار گرفت و به تبع آن خشمگین شد، از روی خردورزی و به دور از هیجانات، با متانت و بدون شتاب رفتار می‏‏کند. بر اساس آموزه‏های دینی بردباری علاوه بر آرامشی^۳ که نصیب انسان می‏‏کند، به نفوذ اجتماعی، دوست‏یابی، جلب توجّه مثبت و محبوبیّت هر چه بیشترِ فرد^۴ کمک می‏‏کند.^۵