شناخت و سازوکار لازم را براى آن تدارک دید. زمینه‏هاى تحریک جنسى، عبارت‏اند از: بینایى (دیدن صحنه‏هاى تحریک‏کننده)، گفتاری (گفتن سخنان تحریک‏کننده)، شنوایى (شنیدن سخنان تحریک‏کننده)، و بویایى (استشمام بوها و عطرهاى تحریک‏کننده). امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام در این باره می‏فرمایند:

مَا مِنْ أَحَدٍ إِلَّا وَ هُوَ یُصِیبُ حَظّاً مِنَ الزِّنَى فَزِنَى الْعَینَینِ النَّظَرُ وَ زِنَى الْفَمِ الْقُبْلَةُ وَ زِنَى الْیدَینِ اللَّمْسُ صَدَّقَ الْفَرْجُ ذَلِکَ أَمْ کَذَّبَ‏.^۱

۰.هیچ کس نیست مگر اینکه بهره‏اى از زنا می‏برد: زناى چشم‏ها، نگاه است، و زناى دهان، بوسه است، و زناى دست‏ها، لمس است؛ چه اینها به زناى اندام جنسى بینجامد، چه نینجامد.

پیامبر صلی الله علیه و آله نیز می‏فرماید:

کُلُّ ابنِ آدَمَ لَهُ حَظُّهُ مِنَ الزِّنَا؛ فَزِنِا العَینَینِ النَّظَرُ، وَ زِنَا الیَدَینِ البَطشُ، وَ زِنَا الرِّجلَینِ المَشِی، وَ زِنَا الفَمِ القُبْلُ، وَ القَلبُ یَهوِی وَ یَتَمَنَّی، وَ یُصَدِّقُ ذَلِکَ أَو یُکَذِّبُهُ الفَرجُ.^۲

۰.همه انسان‏ها حظّى از زنا دارند: زناى چشم‏ها، نگاه است، زناى دست‏ها خشونت است، زناى پاها رفتن است، زناى دهانْ بوسه است. قلب، عاشق می‏شود و می‏طلبد [که این، زناى قلب است]، و اندام تناسلى، گاه همراه اینها می‏شود و گاه نمى‏شود.

بنابراین، براى تحقّق خویشتن‌دارى جنسى، باید زمینه‏هاى تحریک جنسى را مهار کرد. از این رو، در ادامه به مهارت‏هاى این اصل (کاهش تحریک) اشاره می‏شود:

یک. کنترل و پایش نگاه

یکى از مهارت‏هاى بسیار مهم و اثرگذار در این اصل، «کنترل نگاه» است. دیدن زن یا

چنین کارى می‏تواند براى طرفین در پى داشته باشد. همچنین، وقتى قرار شد حضرت موسى علیه السلام همراه یکى از دختران حضرت شعیب علیه السلام نزد ایشان برود، به وى گفت:

امْشِی مِنْ خَلْفِی فَإِنْ ضَلَلْتُ فَأَرْشِدِینِی إِلَى الطَّرِیقِ فَإِنَّا قَوْمٌ لَانَنْظُرُ فِی أَدْبَارِ النِّسَاءِ.^۱

۰.تو پشت سر من حرکت کن. اگر اشتباه رفتم، مرا راهنمایى کن. همانا ما مردمانی هستیم که به پشت زنان نمى‏نگریم.

اصل دوم: مهار محرّک‏ها

در اصل اوّل، مهارت‏هاى مربوط به «کاهش تماس» بررسى شد؛ اما براى موقعیّت تماس نیز مهارت‏ها و راهکارهایى وجود دارد که مبتنى بر «کاهش تحریک» است. عفاف، به معناى زندانى شدن درون خانه و ارتباط نداشتن با هیچ کس نیست؛ بلکه به معناى «پاکى جنسى» است که گاه با کاهش تماس محقّق می‏شود (چنان‏که در بحث پیش گذشت) و گاه با «خروج پاک» و «تماس پاک». انسان عفیف کسى نیست که از خانه خارج نشود یا با هیچ کس (از جنس مخالف) ارتباط برقرار نسازد؛ بلکه اگر از خانه خارج شود، خروجى پاک خواهد داشت و اگر با دیگران تماس داشته باشد، تماسى پاک دارد.

کاهش تحریک، یک مبناى عقلانى دارد و آن، نظریه کنترل ورودى به جاى کنترل خروجى است. در خویشتن‌دارى غربى، بیشترین تأکید، بر کنترل خروجى است و یکى از دلائل ناکارآمدى آن را نیز باید همین دانست و وقتى اطلاعات تحریک‏کننده وارد سیستم روانی انسان شد، کنترل خروجى و مهار کردن غریزهٔ جنسى مشکل می‏شود؛ اما اگر از آغاز، ورودى‏ها کنترل شده و از ورود عوامل تحریک‏کننده به سیستم روانی جلوگیرى شود، مهار غریزه و تحقّق خویشتن‌دارى آسان‏تر خواهد بود.

خروج و تماس پاک، یعنى خروج و تماس بدون تحریک‏کنندگى. از این رو، باید آنچه را موجب تحریک جنسى می‏شود و ممکن است خطرهایی در پى داشته باشد،