هستند که اگرچه در وهله اول، به ظاهر و به لحاظ ماهیّت تفاوتی با شادی‏های پایدار ندارند، ولی با گذشت زمان ورق برمی‏گردد. این گونه شادی‏ها حالت‏های هیجانی زودگذر و ناپایداری هستند که برخی مواقع می‏توانند پیامدهای منفی در پی داشته باشند.

امام علی علیه السلام می‏فرماید:

لاتَندِمَنَّ عَلی عَفوٍ و لاتَبهَجَنَّ بِعُقوبَةٍ.^۱

۰.بر عفو و گذشت پشیمان مشو و بر مجازات و تنبیه شادمان مباش.

اگرچه شادی و لذّت مجازات و انتقام در ابتدا بسیار شیرین و دلپسند جلوه می‏کند، ولی این شادمانی پایدار نمی‏ماند و نمی‏توان مشخّصه‏ شادی‏ پایدار را در آن جستجو کرد.

هم‏ردیف شدن شادی در روایات معصومان علیهم السلام با بسیاری از حالت‏های هیجانی منفی دیگر، همچون ناامیدی، تردید، خودبزرگ‏بینی و خودشیفتگی که موجب دوری انسان از احساس شادی شادکامی هستند، نشانه‏ای بر بُعد ناپایدار شادی است. امام صادق علیه السلام می‏فرماید:

اللَّهُمَ!‏ مَا کَانَ‏ فِی‏ قَلْبِی‏ مِنْ‏ شَکٍ‏ أَوْ رِیبَةٍ أَوْ جُحُودٍ أَوْ قُنُوطٍ أَوْ فَرَحٍ‏ أَوْ... فَأَسْأَلُکَ یا رَبِّ أَنْ تُبَدِّلَنِی مَکَانَهُ إِیمَاناً بِوَعْدِک‏‏َ.^۲

۰.بار پروردگارا، به جای آنچه از شک یا تردید یا انکار یا نوامیدی یا شادی یا...، در قلب من است، از تو می‏خواهم ایمان به وعدهٔ خود به جای آنها قرار دهی.

منابع شادی

لحظه‏ای را تصوّر کنید که دارای تحرّک، تکاپو و جنب‏وجوشی هستید که برخاسته از انبساط خاطر شماست. شادمان از این وضعیّت هستید امّا به ناگاه دچار خمودگی و سستی می‏شوید! چه منبعی موجب پدید آمدن حالت نشاط‏آور و شادی‏آفرین و خمودگی و سستی می‏شود؟ بخشی از روایات به بیان این موضوع پرداخته و منابع شادی را به ما نشان می‏دهند.

پایدار دارد؛ شادی‏هایی که در آنها از پیامدهای ناگوار و منفی خبری نیست و میزان ثبات آنها در حالات و روحیّات فرد بیش از انواع دیگر شادی‏هاست. دیدگاه اسلام در هیجانِ شادی، به واسطه تأکیدهای فراوان، بر چنین شادی‏هایی متمرکز است. منشأ این نوع شادی «سامانه بزرگ اعتقادی» است که موجب «معنابخشی به زندگی» می‌گردد و به‏واسطه آن پایداری شادی، معنایی دقیق خواهد یافت.

خداوند متعال در آیه ۵۸ سوره یونس می‏فرماید:

(قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِکَ فَلْیَفْرَحُوا هُوَ خَیرٌ مِمَّا یَجْمَعُون).

۰.بگو به فضل و رحمت خدا باید شادمانی کنند که این بهتر است از آنچه می‏اندوزند.

امام علی علیه السلام رویگردانی از زینت‌های دنیا را مایه شادی بزرگ می‏داند:

ظَفِرَ بِفَرْحَةِ الْبُشْرَى مَنْ أَعْرَضَ عَنْ زَخَارِفِ الدُّنْیا.^۱

۰.آن که از زینت‌های دنیوی روی گرداند، به شادی بزرگ دست یافته است.

در روایتی از معصومین علیهم السلام آمده است که خداوند متعال عیسی علیه السلام را چنین پند داد:

یا عِیسَى!‍ إفْرَحْ بِالْحَسَنَةِ، فَإِنَّهَا لِی رِضًا.^۲

۰.ای عیسى! با انجام دادن کارهاى خیر شادمان باش؛ چرا که خشنودی من در انجام دادن آن کارهاست.‏

با توجّه به سیاق این گونه آیات و روایات می‏توان پی برد که توجّه و عنایت دین به این بخش از شادی بوده و آن را در زندگی دنیوی و اخروی انسان سودمند می‏داند؛ هرچند شادی‏های دیگری نیز وجود دارند که دین بر آنها تأکید نکرده، اما می‏توانند شادی‏آور باشند.

ب ـ شادی‏های ناپایدار

بخش دیگری از آیات و روایات نیز روی دیگر سکه را نشان می‏دهند و آن شادی‏هایی