ح ـ پرورش معنویت

جوان بیشترین آمادگی را برای کاشت درخت معنویت در دل خود دارد؛ چراکه قلب و دل او از یک‌سو، آمادگی لازم برای پذیرش آن یافته است و از سوی دیگر، به واسطه آلودگی‏ها، سخت و انعطاف ناپذیر نشده است. امام علی علیه السلام در سفارش به فرزندش امام حسن علیه السلام هم نقش پدر را در تربیت فرزند و هم به صورت ضمنی وظیفه جوان را برای استفاده از این ظرفیت وجودی خویش مشخص می‏‏کند. آن حضرت می‏فرماید:

إنَّما قَلبُ الحَدَثِ کَالأَرضِ الخالیَةِ ما اُلقِی فیها مِن شَیءٍ قَبِلَتهُ فَبادَرتُکَ بِالأَدَبِ قَبلَ أن یقسُوَ قَلبُکَ و یشتَغِلَ لُبُّکَ.^۱

۰.همانا دلِ جوان مانند زمینِ کشت ناشده است؛ آنچه را در آن افکنده شود، می‏پذیرد. از این رو، پیش از آنکه دلت سخت و خِرَدَت سرگرم شود، به تربیت تو همّت گماشتم.

آن حضرت دلیل پرداختن به تربیت و اهتمام بیشتر به مسائل معنوی و تربیتی را در دوره جوانی، نیت درست و روان سالم و بی‏آلایش جوان می‏داند. و در ادامه سخن می‏فرماید:

وأجمَعتُ عَلَیهِ مِن أدَبِکَ أن یَکونَ ذلِکَ و أنتَ مُقبِلُ العُمُرِ و مُقتَبَلُ الدَّهرِ، ذو نِیَّةٍ سَلیمَةٍ و نَفسٍ صافِیةً.^۲

۰.[و آنگاه که] بر تربیت تو همّت گماشتم، چنان دیدم که در عنفوان جوانى و بهار زندگانى هستى که نیتى درست و روانی بی‏آلایش دارى.

پرورش معنویت مصداق‌های گوناگونی دارد که بر اساس روایات، به نمونه‌هایی از آنها اشاره می‏شود:

۱. عبادت و طاعت خداوند

عبادت‏کننده در پیشگاه خداوند متعال جایگاهی شایسته دارد و از میان عبادت‏کنندگان،

برمن، واى بر من! دو سومِ دینش را از (دستبرد) من، مصون نگه داشت». پس آدمی باید در یک سومِ باقى مانده تقواى الهى پیشه سازد.

در برخی دیگر از روایات، تصریح شده است که درهای رحمت خداوند هنگام ازدواج گشوده می‏شوند و کسانی که ازدواج می‏‏‏کنند، مشمول لطف خداوند قرار می‏گیرند.^۱ افزون بر این، در احادیث دیگر تأکید شده که ارزش عبادتِ افراد همسردار، افزایشی چشمگیر می‏یابد. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می‏فرماید:

لَرَکْعَتَانِ یُصَلِّیهِما مُتَزَوِّجٌ أَفْضَلُ مِنْ رَجُلٍ عَزَبٍ یَقُومُ لَیلَهُ وَ یصُومُ نَهَارَه.^۲

۰.دو رکعت نمازی که انسان متأهّل می‏خواند، برتر از مرد مجردی است که شب را به عبادت و روز را به روزه‏داری سپری کند.

ازدواج افزون بر آنکه خود موجب جلوگیری از مشکلات رفتاری خواهد شد،^۳ می‏تواند مایه گشایش در زندگی فرد شود. امام صادق علیه السلام نقل می‏‏کند: جوانى از انصار نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آمد و از نیازمندى‏اش نزد ایشان شِکوه کرد. پیامبر صلی الله علیه و آله به وى فرمود: «ازدواج کن!» جوان گفت: خجالت می‏کشم بار دیگر نزد پیامبر صلی الله علیه و آله باز گردم [و بگویم که با دستِ خالى چگونه ازدواج کنم]. آنگاه مردى از انصار به وى رسید و گفت: دخترى زیبا دارم. پس او را به ازدواج آن جوان در آورد. پس از آن خداوند گشایشى در زندگى او ایجاد کرد. جوان نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آمد و داستان را بازگفت. آنگاه پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «اى گروه جوانان! ازدواج کنید».^۴

مجموعه این احادیث، جایگاه بلندی را برای ازدواج ترسیم می‏‏کنند و مسئولیت جوان را در این باره نشان می‏دهند.