ریخته و مدیریّت آن بسیار دشوار است. نتیجه ارتباطات آمیخته آن است که دیگران از او سوء استفاده و بهره‏کشی خواهند کرد. روایات ذیل نیز شیوه‏ها و سبک‏های دیگری که افراد در ارتباطات خود می‏توانند به کار گیرند، آمده است.

امام على علیه السلام به شیعیان خود فرمود:

کونوا فِی النّاسِ کالنَّحلَةِ فِی الطَّیرِ؛ لَیسَ شَیءٌ مِنَ الطَّیرِ إلاّ و هُوَ یَستَخِفُّها و لَو یَعلَمونَ ما فی أجوافِها مِنَ البَرَکَةِ لَم‏یَفعَلوا ذلِکَ بِها خالِطُوا النّاسَ بِألسِنَتِکُم و أجسادِکُم و زایلوهُم بِقُلوبِکُم و أعمالِکُم.^۱

۰.در میان مردم همچون زنبور عسل در میان پرندگان باشید که هیچ پرنده‏اى آن را به چیزى نمى‏گیرد، حال آنکه اگر می‏دانستند درون زنبورهاى عسل چه نعمتى است، آن‏طور آنها را دست‏کم نمى‏گرفتند. با مردم با زبان‏ها و پیکرهاى خود معاشرت کرده و با دل‏ها و کردارهایتان از آنان دورى کنید.

امام صادق علیه السلام در نامه‏ای به نجاشى، حاکم اهواز، نوشت:

وَ اعلَم أنَّ خَلاصَکَ و نَجاتَکَ مِن حَقنِ الدِّماءِ و کَفِّ الأَذى عَن أولیاءِ اللّهِ و الرِّفقِ بِالرَّعِیةِ و التَّأَنّی و حُسنِ المُعاشَرَةِ، مَع لینٍ فی غَیرِ ضَعفٍ و شِدَّةٍ مِن غَیرِ عُنفٍ و مُداراةِ صاحِبِکَ و مَن یرِدُ عَلَیکَ مِن رُسُلِهِ وَ ارتُق فَتقَ رَعِیَّتِکَ بِأَن تُوقِفَهُم عَلى ما وافَقَ الحَقَّ وَ العَدلَ إن شاءَ اللّهُ.^۲

۰.و بدان که رهایى و نجات تو در حفظ خون‏ها و آزار نرساندن به اولیاى خدا و مهرورزى و مدارا با مردم و درنگ‏ورزى و خوش‏رفتارى است، همراه با نرمشِ بدون ضعف و سختگیرىِ بدون خشونت و مدارا کردن با مافوق خودت و [نیز] مدارا کردن با فرستادگان او که نزد تو می‏آیند و اینکه بر پایه حقّ و عدل، کارهاى رعیّتت را رتق و فتق کنى، إن شاء اللّه.

مؤلّفه‏هایی همچون میزان ارتباط (ارتباط کم یا زیاد)، شدّت ارتباط (ارتباط دور یا

سبک‏های ارتباطی

ارتباط، پدیده‌ای چند بعدی است که در صورت تضارب هریک از ابعاد و مؤلّفه‏ها با یک‌دیگر، سبک‏های ارتباطی شکل خواهند گرفت. سبک‏های ارتباطی، اساس و مبنای ارتباط فرد با دیگران هستند. روایت ذیل نمونه‏ای در دسترس از مجموعه روایاتی است که به شیوه‏ها و سبک‏های مختلف ارتباطی اشاره دارد. فقرات این روایت هریک به بخشی از سبک‏های ارتباطی اشاره دارند. لقمان علیه السلام در اندرز به فرزندش فرمود:

یا بُنَیَّ! لَاتُکَالِبِ‏ النَّاسَ فَیَمْقَتُوکَ وَ لَاتَکُنْ مَهِیناً فَیُذِلُّوکَ وَ لَاتَکُنْ حُلْواً فَیَأْکُلُوکَ وَ لَاتَکُنْ مُرّاً فَیَلْفِظُوکَ وَ یَرْوَى: وَ لَاتَکُنْ حُلْواً فَتُبْلَعَ وَ لَامُرّاً فَتُرْمَى‏.^۱

۰.پسر عزیزم! با مردم درنده‏خو و دشمن مباش که با تو دشمن شوند و حقیر هم مباش که تو را خوار شمارند. شیرین مباش که تو را بخورند و تلخ مباش که تو را دور اندازند. و نیز روایت شده است: شیرین مباش، که بلعیده شوى و تلخ مباش، که دورانداخته شوی.

بخش نخست این روایت به سبک پرخاشگرانه اشاره دارد: «لَاتُکَالِبِ‏ النَّاسَ فَیَمْقَتُوکَ»؛ با مردم درنده‏خو و دشمن مباش که با تو دشمن شوند. در این الگوی ارتباطی، ارتباط به صورت مستقیم و صریح برقرار می‏شود، امّا فرد تسلطی روی رفتارش و مهارتی برای تنظیم آن ندارد. نتیجه چنین ارتباطی، دشمنی دیگران با او خواهد بود. در ادامه این روایت به سبک دیگری از ارتباط، یعنی روش اجتنابی اشاره می‏شود: «وَ لَاتَکُنْ مَهِیناً فَیُذِلُّوکَ»؛ و حقیر هم مباش که تو را خوار شمارند. روش اجتنابی که فرد خود را از محدوده ارتباط خارج می‏سازد، چیزی جز خواری به همراه نخواهد داشت. در ادامه از سبک آمیخته سخن گفته شده است: «و لَاتَکُنْ حُلْواً فَیَأْکُلُوکَ»؛ شیرین مباش که تو را بخورند. در این سبک، روابط به دلیل تداخل عاطفی، بیش از حدّ نامتوازن و به هم