333
مهارت‌های زندگی

هر زمان که پوستِ بدنت لرزیدن گرفت و چشمانت گریان شد، آن لحظه را دریاب؛ دریاب که به تو توجّه شده است.

حال که می‏خواهیم نیایش را آغاز کنیم این سؤال مطرح می‏شود که «نیایش به کدام شیوه مقبول‏تر است؛ پنهانی یا آشکارا؟!» خداوند متعال در سوره اعراف به این پرسش پاسخ می‏دهد و «نیایش نهانی» را از دیگر آداب نیایش می‏داند.

(ادْعُواْ رَبَّکُمْ تَضَرُّعًا و خُفْیةً إِنَّهُ لاَ یحِبُّ الْمُعْتَدِینَ.۱

۰.پروردگارتان را به زارى و نهانى بخوانید؛ زیرا که او از حد گذرندگان را دوست نمی‏دارد).

حضرت لقمان علیه السلام با تقسیم اعمال عبادی به سه دسته و مشخص کردن اینکه هریک از این اعمال در چه موقعیّتی خوانده شود، دعا و نیایش را مخصوص موقعیّت تنهایی می‏داند. امام صادق علیه السلام نقل می‏کند که لقمان علیه السلام به فرزندش گفت:

عَلَیکَ بِقِراءَةِ کِتابِ اللّهِ عزّ و جل ما دُمتَ راکِباً و عَلَیکَ بِالتَّسبیحِ ما دُمتَ عامِلاً و عَلَیکَ بِالدُّعاءِ ما دُمتَ خالِیاً.۲

۰.وقتى بر مَرکب خویش سوارى، کتاب خدا را بخوان، وقتى سرگرم کار هستى، تسبیح بگو و هر گاه تنها بودى، به دعا مشغول شو.

1.. اعراف: ۵۵.

2.. الکافی، ج۸، ص۳۴۹، ح۵۴۷؛ کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۲۹۸، ح۲۵۰۵؛ المحاسن، ج۲، ص۱۲۶، ح۱۳۴۸؛ بحار الأنوار، ج۱۳، ص۴۲۳، ح۱۸.


مهارت‌های زندگی
332

«خاکساری و فروتنی» در پیشگاه حضرت حق از جمله آداب شایسته هنگام دعاست. محمد بن مسلم از یاران امام باقر علیه السلام می‏گوید که از آن حضرت درباره این سخن خداوند عزّ و جل پرسیدم که:

(فَمَا اسْتَکَانُواْ لِرَبِّهِمْ و مَا یتَضَرَّعُونَ.۱

۰.در برابر پروردگارشان خاکسارى و خوارى نکردند).

آن حضرت در تفسیر این آیه فرمود:

الاِستِکانَةُ هِی الخُضوعُ و التَّضَرُّعُ رَفعُ الیدَینِ و التَّضَرُّعُ بِهِما.۲

۰.خاکسارى، همان فروتنى است و خوارى نمودن، بلند کردن دو دست و زارى کردن با آنهاست.

«حالت گریه و انابه داشتن»، نیز از دیگر آدابی است که در هنگام دعا بدان سفارش شده است. در چنین وضعیتی آدمی رقت قلب را حس می‏کند و خود را به لحاظ احساسی به معبود خویش نزدیک‏تر می‏یابد. امام صادق علیه السلام می‏فرماید:

إذَا اقشَعَرَّ جِلدُکَ و دَمَعَت عَیناکَ، فَدونَکَ دونَکَ، فَقَد قُصِدَ قَصدُکَ.۳

1.. مؤمنون: ۷۶.

2.. الکافی، ج۲، ص۴۸۱، ح۶ و ص۴۸۰، ح۲؛ بحار الأنوار، ج۸۵، ص۲۰۴، ح۲۱؛ الکافی عن علی بن عیسى رفعه، قال: إنَّ موسى ناجاهُ اللّهُ تَبارَکَ و تَعالى فَقالَ لَهُ فی مُناجاتِهِ:... یا موسى، ألقِ کَفَّیکَ ذُلاًّ بَینَ یدَی، کَفِعلِ العَبدِ المُستَصرِخِ إلى سَیِّدِهِ؛ فَإِنَّکَ إذا فَعَلتَ ذلِکَ رُحِمتَ و أنَا أکرَمُ القادِرینَ. یٰا مُوسى، سَلنی مِن فَضلی و رَحمَتی فَإِنَّهُما بِیدی لا یملِکُهُما أحَدٌ غَیری و انظُر حینَ تَسأَلُنی، کَیفَ رَغبَتُکَ فیما عِندی؟... و ادعُ دُعاءَ الطّامِعِ الرّاغِبِ فیما عِندی، النّادِمِ عَلى ما قَدَّمَت یداهُ. الکافی، ج۸، ص۴۶، ح۸ و ص۴۹؛ عدّة الداعی، ص۱۸۲؛تحف العقول، ص۴۹۶؛ بحار الأنوار، ج۱۳، ص۳۳۷، ح۱۳؛ الکافى به نقل از على بن عیسى، که سند حدیث را به معصوم علیه السلام می‏رساند: خداوند تبارک و تعالى با موسى علیه السلام به نجوا پرداخت و در مناجاتش به او فرمود: «... اى موسى! دو دستت را به خوارى در برابر من بگشاى، آن گونه که عبد هنگام یارى خواستن از مولایش چنین می‏کند؛ که اگر چنان کنى، مورد رحمت قرار می‏گیرى و من کریم‏ترین توانایانم اى موسى! از فضل و رحمتم از من درخواست کن؛ زیرا که این دو، در دست من است و جز من، کسى مالک آنها نیست. هنگامى که از من درخواست می‏کنى، بنگر که رغبتت به آنچه نزد من است، چگونه است؟... و مانند کسى که به آنچه نزد من [از ثواب و پاداش] است، طمع دارد و راغب است و از کرده‏هایش پشیمان است دعا کن.

3.. الکافی، ج۲، ص۴۷۸، ح۸؛ الخصال، ص۸۱، ح۶؛ عدّة الداعی، ص۱۵۴؛ مکارم الأخلاق، ج۲، ص۱۴، ح۲۰۲۱؛ بحار الأنوار، ج۹۳، ص۳۴۵، ح۹؛ الکافی عن إسحاق بن عمّار: قُلتُ لابی عَبدِ اللّهِ علیه السلام: أکونُ أدعو فَأَشتَهِی البُکاءَ و لا یجیئُنی و رُبَّما ذَکَرتُ بَعضَ مَن ماتَ مِن أهلی فَأَرِقُّ و أبکی، فَهَل یجوزُ ذلِکَ؟ فَقالَ: نَعَم، فَتَذَکَّرهُم، فَإِذا رَقَقتَ فَابکِ و ادعُ رَبَّکَ تَبارَکَ و تَعالى. الکافی، ج۲، ص۴۸۳، ح۷؛ عدّة الداعی، ص۱۶۰؛ بحار الأنوار، ج۹۳، ص۳۳۴، ح۲۵؛ الکافى به نقل از اسحاق بن عمّار: به امام صادق علیه السلام گفتم: دعا می‏کنم و میل دارم گریه کنم، امّا گریه‌ام نمی‏آید. گاه به یاد یکى از کسانم که مُرده است، می‏افتم و دلم می‏سوزد و می‏گِریم. آیا این، جایز است؟ فرمود: «آرى. آنها را به یاد آور و دچار رقّت قلب که شدى، گریه کن و به درگاه پروردگارت تبارک و تعالى، دعا کن. إرشاد القلوب عن عائشة: قامَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله یصَلّی و یقرَأُ القُرآنَ و یبکی، ثُمَّ یجلِسُ یَقرَأُ و یَدعو و یَبکی، ثُمَّ جَلَسَ یَقرَأُ و یَدعو و یَبکی، حَتّى إذا فَرَغَ اضطَجَعَ و هُوَ یقرَأُ و یَبکی حَتّى بَلَّتِ الدُّموعُ خَدَّیهِ و لِحیتَهُ. قُلتُ: یا رَسولَ اللّهِ، ألَیسَ اللّهُ قَد غَفَرَ لَکَ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِکَ و ما تَأَخَّرَ؟ فَقالَ: بَلى، أفَلا أکونُ عَبداً شَکوراً؟ إرشاد القلوب، ص۹۱. ارشاد القلوب به نقل از عایشه: پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به نماز ایستاد و قرآن خواند و گریست. سپس نشست و قرآن خواند و دعا کرد و گریست. باز نشست و قرآن خواند و دعا کرد و گریست و چون تمام کرد و به بستر رفت، باز قرآن خواند و گریست؛ چندان‏که گونه‏ها و محاسنش از اشک، تَر شد. گفتم: اى پیامبر خدا! مگر نه این است که خداوند گناهان گذشته و آیندۀ تو را آمرزیده است؟ فرمود: «آری؛ اما آیا بنده‏اى سپاسگزار نباشم؟».

  • نام منبع :
    مهارت‌های زندگی
    سایر پدیدآورندگان :
    سيد مهدي خطيب
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 94056
صفحه از 391
پرینت  ارسال به