زیرا در این صورت به هراس خود از مرگ دامن زده است. امام صادق علیه السلام در پاسخ به سؤال از ماهیّت مرگ فرمود:

لِلمُؤمنِ کَأطیَبِ رِیحٍ یَشُمُّهُ فَیَنعَسُ لِطیبِهِ و یَنقَطِعُ التَّعَبُ وَ الألَمُ کُلُّهُ عَنهُ و لِلکافِرِ کَلَسعِ الأفاعیِ و لَدغِ العَقارِبِ و أشَدَّ.^۱

۰.مرگ براى مؤمن مانند خوش‏ترین بویى است که می‏بوید و از بوى خوش آن خوابش می‏برد و رنج و درد به‏کلى از او برطرف می‏شود و براى کافر همچون گزش مارها و نیش عقرب‏هاست و [بلکه]دردناک‏تر.

۳. مرگ؛ آخرین درد

دنیایی که ما در آن زندگی می‏کنیم قرین درد و رنج است. این، وضعیتِ زندگی ما انسان‏ها در این دنیاست و خداوند متعال در قرآن کریم بدان اشاره فرموده است:

لَقَد خَلَقنَا الإِنسانَ فِی کَبَدٍ^۲.

۰.هر آینه انسان را در رنج آفریدیم.

رنج و مشقّت از هر سو و در همه شئون زندگی بر انسان احاطه دارد و انسان هیچ نعمتى را به دست نمى‏آورد مگر آن که آمیخته با ناملایماتى است که عیش او را برهم می‏زند. این وضعیت برای فرد باایمان تا هنگامی که مرگ را در آغوش کشد نیز وجود دارد و او با رسیدن به آخرین مرحله زندگی، خود را از درد و رنج رهایی می‏بخشد. امام کاظم علیه السلام وقتى نزد مردى رفت که در سکرات مرگ فرو رفته بود، فرمود:

المَوتُ هُوَ المَصْفاةُ یُصَفِّی المُؤمِنینَ مِن ذُنوبِهِم فَیَکُونُ آخِرُ ألَمٍ یُصیبُهُم کَفّارَةَ آخِرِ وِزرٍ بَقِیَ عَلَیهِم و یُصَفِّی الکافِرینَ مِن حَسَناتِهِم فیَکونُ آخِرَ لَذّةٍ أو راحَةٍ تَلحَقُهُم و هُو آخِرُ ثَوابِ حَسَنَةٍ تَکونُ لَهُم.^۳

۱. مرگ؛ بزرگ‏ترین شادی مؤمنان

تصور اینکه مرگ شادی‏آفرین است، تصوری غریب است، اما تصویری که اولیای الهی از مرگ نشان داده و آن را نوعی انتقال از سراى رنج و درد به سرای نعمت جاویدان دانسته‏اند، نه‏تنها تصویری دوست‏داشتنی، بلکه شادی‏آفرین است. امام حسن علیه السلام در سؤال از تفسیر مرگ فرمود:

أعظَمُ سُرورٍ یَرِدُ عَلَى المُؤمِنینَ إذ نُقِلوا عَن دارِ النَّکَدِ إلى نَعیمِ الأبَدِ و أعظَمُ ثُبورٍ یَرِدُ علَى الکافِرینَ إذ نُقِلوا عَن جَنّتِهِم إلى نارٍ لاتَبیدُ و لاتَنفَدُ.^۱

۰.مرگ، بزرگ‏ترین شادى است که به مؤمنان می‏رسد؛ زیرا از سراى رنج و بدبختى به سوی نعمت جاویدان منتقل می‏شوند، و بزرگ‏ترین هلاکتى است که بر کافران وارد می‌شود؛ چراکه از بهشتشان [در دنیاى پُر ناز و نعمت] به سوى آتشى برده می‏شوند که از میان نمی‏رود و به پایان نمی‏رسد.

۲. مرگ؛ چون گلی خوش‏بو

مرگ را همچون گلی خوش‏بو و خوش‏ترین رایحه دانستن، نگاهی ویژه به ماهیت مرگ است. تغییر نگاه به مرگ می‏تواند ما را به چنین برداشتی برساند. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

المَوتُ رَیحانَةُ المُؤمنِ.^۲

۰.مرگ، دسته‌گل خوش‏بوی مؤمن است.

مرگ برای راست‏کرداران، رایحه‏ای آرام‏بخش، شفادهنده و تنیدگی‏زداست و برای بدکاران رنج‏آور و دردناک است. برای فردی که به زندگی خود امید دارد، اندیشیدن به جنبه مثبت مرگ و در نظر قرار دادن پیامدهای مناسب آن و تلاش برای رسیدن به چنین جایگاهی، راهی کارآمدتر برای غلبه بر هراس است تا آنکه بخواهد از هم اکنون، خود را در زمره بدکاران بداند و با پیش‏بینی‏های منفی و نادرست راه بازگشت را بر خود ببندد؛