دست خود را می‏گرداند و هرگاه سخن می‏گفت، دست خود را به یکدیگر می‏پیوست و شست دست چپ را به گودى کف دست راست می‏زد و هرگاه خشمگین می‏شد، روی بر می‏گرداند و چهره را بر می‏تافت و هر گاه شاد می‏شد، دیدگان خود را رو می‌انداخت.

برای ایجاد گفتگوی فعال باید موانع شایع را مرتفع ساخت و برخی جنبه‏ها را تقویت کرد. اصل اول در گفتگوی فعال، غلبه بر تمام دلهره‏ها و بیم‏های بیجاست. این یک قانون ساده از تصور خلاق و زنده است: هر چیزی را که در ذهنتان تصویر کنید، احتمال بیشتری برای بروز در واقعیت پیدا خواهد کرد. پس مراقب تلقین‏های منفی (نمی‏توانم هم‏صحبت خوبی باشم) باشید و از اتفاقات و حوادث، ارزیابی واقعی (از کاه کوه نساختن) داشته باشید. باید بر تصویرهای ذهنی منفی برای ایجاد ارتباطی مطلوب و دلچسب غلبه کرد.

افزون بر این، خودباوری‏تان را پرورش دهید. منظور از اعتماد به نفس، باور بیهوده داشتن، خودستایی، خودبزرگ‏بینی و امثال اینها نیست. اگر به خودتان ایمان داشته و استعدادهای خود را در حد واقعی باور دارید، می‏توانید بدون وابستگی به دیگران و با توکل به خدای متعال کارها را پیش ببرید.

عِندَهُ حَدیثُ أوَّلِهِم، یضحَکُ مِمّا یَضحَکونَ مِنهُ، و یَتَعَجَّبُ مِمّا یَتَعَجَّبونَ مِنهُ... و لایقطَعُ عَلى أحَدٍ حَدیثَهُ حَتّى یجوزَ فَیَقطَعَهُ بِنَهیٍ أو قِیامٍ.^۱

۰.سخن نمی‏گفت مگر در جایى که امید ثواب در آن داشت و هرگاه سخن می‏گفت، هم‏نشینانش خاموشى می‏گزیدند، تا آنجا که گویى پرنده بر سر ایشان نشسته است و هرگاه پیامبر صلی الله علیه و آله سکوت می‏کرد، آنها سخن می‏گفتند و در خدمت ایشان کشمکش نمی‏کردند و اگر کسى سخن می‏گفت، به او گوش می‏دادند تا از سخن گفتن فارغ شود. سخن آنها نزد پیامبر صلی الله علیه و آله، همان سخن نخستین نفر مجلس بود. از آنچه می‏خندیدند، او هم می‏خندید و از آنچه تعجب می‏کردند، او هم تعجب می‏کرد...، سخن کسى را قطع نمی‏کرد، مگر آنکه از حد می‏گذراند؛ پس با نهى یا برخاستن، کلام او را قطع می‏کرد.

در حدیثی دیگر، امام حسن علیه السلام روایت می‏کند که از، هند بن ابى‏هاله تمیمى که فردی توصیف‏گر بود خواستم تا سخن گفتن پیامبر خدا صلی الله علیه و آله را براى من توصیف کند. او گفت:

۰.کانَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله... لایَتَکَلَّمُ فی غَیرِ حاجَةٍ، طَویلَ السَّکتَةِ، یفتَتِحُ الکَلامَ و یختِمُهُ بِأَشداقِهِ، و یَتَکَلَّمُ بِجَوامِعِ الکَلِمِ،... إذا أشارَ أشارَ بِکَفِّه کُلِّها، و إذا تَعَجَّبَ قَلَبَها، و إذا تَحَدَّثَ اتَّصَلَ بِها، یَضرِبُ بِراحَتِهِ الیُمنى باطِنَ إبهامِهِ الیُسرى، و إذا غَضِبَ أعرَضَ و أشاحَ و إذا فَرِحَ غَضَّ طَرفَهُ.^۲

۰.پیامبر صلی الله علیه و آله.... بدون نیاز سخن نمی‏گفت، سکوتش طولانى بود، از آغاز تا پایان سخن دهانش را کاملاً باز‏نمى‏کرد و سخنانى فراگیر می‏فرمود... هرگاه اشاره می‏کرد، با تمام کف‌دست اشاره می‏کرد و هرگاه شگفت زده می‏شد،