نقش‏های متعددی را انجام دهند^۱.

به عقیده مینوچین و فیشمن سه خُرده‏نظام: همسری، والدینی و خواهر ـ برادری در خانواده اهمیتی ویژه‏ دارند. هر فرد به خرده‏نظام متفاوتی تعلق دارد که هریک دارای سطح قدرت متفاوتی است. مرد می‏تواند، پسر، برادر بزرگ‌تر، برادر کوچک‌تر، شوهر و پدر باشد^۲. در میان خرده نظام‌های پیش‏ گفته، خرده نظام همسری، اساس ثبات خانواده است. در درون این خرده نظام، زن و شوهر دارای نقش‏های گوناگونی هستند^۳.

ب ـ مرزهای خانواده

روان‏شناسان حوزه خانواده، از جمله خانواده‏درمانگرانِ ساخت‏نگر، بر این باورند که خرده‏نظام‏های خانوادگی که پیش از این به آنها اشاره شد، به‏‏‏سبب «مرزها» از یکدیگر متمایز می‏شوند. مرزهای یک خرده‏نظام، مقرراتی است که معین می‏‏‏کند چه کسی و چگونه جزء این خرده نظام است^۴. به سخن دیگر، مرز، خطی نامرئی است که افراد یا خرده‏نظام‏ها را از نظر روانی از یکدیگر جدا می‏‏‏کند^۵.

در یک خانواده منسجم، هدف مرزها تسهیل کارکرد بهتر تعاملات اعضاست و نظام خانواده برای عملکرد سالم، این مرزها را برجسته می‏سازد. نقش مرزها، حراست از عمل متمایزسازی نظام خانواده است. وضوح مرزهای درون خانواده عاملی مفید برای ارزیابی عملکرد خانواده است. اگر خانواده این مرزها را بیش از حد خشک و نامنعطف سازد، دچار گسستگی می‏شود و اگر بیش از حد منعطف سازد، به در هم تنیدگی می‏انجامد. به سخن دیگر، در هم تنیدگی و گسستگی دو سوی این پیوستار هستند و دامنه بهنجار آن زمانی است که مرزها مشخص باشند، نه خشک و نه نامشخص^۶.

شناسایی نظام خانواده

خانواده از لحاظ ساختار، نظام عاطفی پیچیده‏ای است که ممکن است دست‏کم سه یا چهار نسل را در بر گیرد^۱. عملکرد نظام خانواده از طریق الگوهای تعاملی صورت می‏گیرد. تعامل‏های تکراری، الگوهایی پدید می‏آورند مبنی بر اینکه چطور، چه وقت و با چه کسی رابطه برقرار شود و همین الگوها، زیربنای نظام خانواده را تشکیل می‏دهند. وقتی مادری به فرزندش می‏گوید غذا بخورد و او اطاعت می‏‏‏کند، این تعامل مشخص می‏‏‏کند که در آن اوضاع و در آن لحظه، مادر در رابطه با فرزند، چه کسی است و فرزند در رابطه با مادر، کیست. این نوع تعامل یک الگوی تعاملی پدید می‏آورد و این الگوی تعاملی، رفتار اعضای خانواده را منظم می‏‏‏کند^۲.

از مجموعه آیات و روایات حوزه خانواده چنین برداشت می‏شود که خانواده از نگاه اسلام نظامی یکپارچه و هماهنگ است و بسیاری از قواعد نهادها و مجموعه‏های نظام‏مند را می‏توان در آن دید. خویشاوندان نیز به‏منزله یک نظام حمایتی و مکمّل در کنار نظام خانواده‏ ایفای نقش می‏‏‏کنند^۳. پیش از طرح هر موضوعی لازم است با ساختار خانواده آشنا شویم تا بهتر بتوانیم روابط درون آن را مدیریت کنیم.

الف ـ خُرده‏نظام‏های خانواده

نظام خانواده، وظایف خود را از طریق خرده‏نظام‏ها متمایز و اجرا می‏‏‏کند. خرده‏نظام‏ها، واحدهای کوچک‏تر نظام خانواده، به مثابه یک کل‏اند. آنها وجود دارند تا وظایف متعدد خانوادگی شناسایی شوند. بدون خرده‏نظام‏ها، کل نظام خانواده کارکردی نخواهد داشت. خرده‏نظام‏ها به وسیله مرزها و قوانین مربوط به آن،‏ به بهترین وجه تعریف می‏شوند. خرده‏نظام‏ها هنگامی تشکیل می‏شوند که اعضای خانواده به یکدیگر می‏پیوندند تا