ح ـ سیاحت و تفریح

استراحت، آرامش و فعالیت‏های مربوط به فراغت، همگی آثار کوتاه مدّت مثبت بر شادمانی دارند. مردم در ایّام تعطیل، خلق مثبت بیشتری و تحریک‏پذیری کم‏تری دارند^۱. برنامه‏های تفریحی از شدّت تنش‏ها می‏کاهند، تحمّل استرس و فشار را بیشتر می‏‏کنند و بر خلق و خوی موافق می‏افزایند^۲.

قرآن کریم در توصیف لحظه‌های فرح‏بخشی که از طریق سیر و سفر، استراحت، فراغت و تفریح حاصل می‏شوند، می‏فرماید:

(هُوَ الَّذی یُسَیِّرُکُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ حَتَّى إِذا کُنْتُمْ فِی الْفُلْکِ وَ جَرَینَ بِهِمْ بِریحٍ طَیِّبَةٍ وَ فَرِحُوا بِها جاءَتْها ریحٌ عاصِفٌ وَ جاءَهُمُ الْمَوْجُ مِنْ کُلِّ مَکانٍ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ أُحیطَ بِهِمْ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصینَ لَهُ الدِّینَ لَئِنْ أَنْجَیتَنا مِنْ هذِهِ لَنَکُونَنَّ مِنَ الشَّاکِرینَ).^۳

۰.اوست که شما را در خشکى و دریا سیر مى‏دهد. تا آن‏گاه که در کشتی‌ها هستید و باد موافق به حرکتشان مى‏آورد، شادمان‏اند. چون توفان فرا رسد و موج از هر سو بر آنها ریزد، چنان‏که پندارند که در محاصره موج قرار گرفته‏اند، خدا را از روى اخلاص عقیدت بخوانند، که اگر ما را از این خطر بِرَهانى از سپاسگزاران خواهیم بود.

این گونه آیات، شادی را در نتیجه بهره‌مندی از نعمت‏های الهی می‏داند. انسان‏های قدردان و سپاسگزار می‏توانند، از این چنین موقعیّت‏هایی بهره کافی ببرند و آن را به شادی پایدار تبدیل کنند؛ در غیر این صورت باعث زیان‏های فراوانی خواهد شد.

ط ـ دانش‌افزایی

منابع مرتبط با تأثیر سطح دانش بر شادمانی، در آموزه‏های دینی محدود است. امّا در این

می‏گذارد؛ فشار خون پایین می‏آید و تنفس و ضربان قلب هر دو کم می‏شوند و رنگ آبی تیره اثر آرام‏کننده بر سیستم پاراسمپاتیک انسان دارد.^۱

بخش دیگری از آموزه‏های روایی، لذّت دیداری را در نگاه به زن زیباروی و خوش‏سیما می‏داند. توجّه به این نکته ضروری به نظر می‏رسد که این گونه نگاه‏ها باید در چارچوبی باشد که اسلام آن‏ را تبیین کرده است؛ در غیر این صورت، همچون برخی لذّت‏های ناپایدار و هوس‏های نافرجام، پیامد منفیِ غفلت و دوری از یاد خدا را به بار خواهد آورد.

امام صادق علیه السلام آن‏گاه که عوامل نشاط را برمی‏شمرد، می‏فرماید:

النُّشْرَةُ فِی عَشَرَةِ أَشْیاءَ.... وَ النَّظَرِ إِلَى الْمَرْأَةِ الْحَسْنَاءِ‏.^۲

۰.نشاط در ده چیز است... و نگاه به زن زیباروی [از آن موارد است].

ز ـ روابط جنسی

برآوردن نیازهای فیزیولوژیک بدن، شرط اساسی برای رسیدن به خودشکوفایی است. یکی از نیازهای بدن، نیاز جنسی است. این نیاز باید به گونه‏ای که پیامدهای منفی در بر نداشته باشد، ارضا شود. نیاز جنسی آن‏گاه که در مسیر خود و در قالب عمل زناشویی شکل می‏گیرد، باعث نشاط می‏شود و انسان را از خمودگی به تحرّک بیشتر وا می‏دارد. امام صادق علیه السلام می‏فرماید:

النُّشْرَةُ فِی عَشَرَةِ أَشْیاءَ... وَ الْجِمَاعِ‏.^۳

۰.نشاط در ده چیز است... و رابطه جنسی [از آن موارد است].

طبیعتاً فعّالیت جنسی آن‏گاه موجب نشاط می‏شود که در مسیر طبیعی خود شکل گیرد، وگرنه پیامدهای منفیِ آن دوباره انسان را به سستی و خمودگی خواهد کشاند.