این‏باره ‏که «آیا این داشته‏های شادی‏آور پیامدهای منفی به همراه دارند یا نه؟» در ادامه توضیح خواهیم داد.

پایداری شادی‏

شناسایی عواملی که به شادمانی کمک می‏کنند آسان نیست. لذّت‏ها و دنبال کردن آنها، گاه ممکن است به شادمانی بینجامد؛ اما همیشه چنین نیست. برای مثال، لذّت کوتاه‌مدّت سیگار کشیدن یا مصرف مواد مخدّر یا مواردی از این دست، ممکن است با لذّت آنی همراه باشد، اما به ناشادمانی بلند مدّت همراه با بیماری‏های جسمی می‏انجامد^۱.

با بررسی آیات و روایات ما به دو مجموعه بر می‏خوریم: یک بخش از آنها به زودگذر و ناپایدار بودن شادی‏ها اشاره دارد و بخش دیگر، پایدار بودن برخی شادی‏ها را گوشزد می‏‏کند. امیرمؤمنان علی علیه السلام در کتاب شریف نهج البلاغه به نکته‏ای اشاره می‏فرماید که مؤیّدی بر ناپایدار بودن برخی شادی‏هاست و تقسیم‏بندی شادی‏ها به پایدار و ناپایدار الهام گرفته از چنین آموزه‏هایی است. امام علی علیه السلام می‏فرماید:

إنَّهَا [الدُّنیا] حُلوَةٌ خُضرَةٌ... لاتَدومُ حَبرَتُها و لاتُؤمَنُ فُجعَتَها.^۲

۰.به‏درستی که دنیا شیرینِ نیکو صورت است... شادی آن همیشگی نیست و از مصیبت آن ایمنی نباشد.

همان‏گونه که روایت اشاره دارد، چرب و شیرین دنیا اگرچه موجب شادمانی می‏شوند، ولی این شادمانی دوامی نخواهد داشت. از همین رو، منابع موجود را در دو بخش طبقه‏بندی و هریک را به تفصیل بررسی می‏کنیم.

الف ـ شادی‏های پایدار

بخشی از آموزه‏های دینی اشاره‏های ظریف و دقیقی به موضوع شادی در قالب شادی‏های

شور،^۱ آرامش،^۲ اشتیاق،^۳ سرخوشی،^۴ لذّت،^۵ و (مهم‏تر از همه) غرقگی^۶ هستند. این هیجان‌ها همان‏هایی هستند که بیشتر مردم به هنگام گفتگوهای گاه‏به‏گاه، اما نه چندان دقیق خود، در باره «شادکامی»^۷ آنها را در نظر دارند. هیجان‏های مثبت مربوط به گذشته شامل رضایت،^۸ خشنودی،^۹ خرسندی^۱۰ و افتخار^۱۱ و آرامش^۱۲ هستند^۱۳.

مطالعه منابع دینی نشان می‏دهد «فرح» نقطه مقابل «حزن»^۱۴ و به معنی سبک و باز شدن دل و خاطر است که به واسطة لذّت‏های پایدار و ناپایدار پدید می‏آید.^۱۵ هنگامی که‏ انسان مطلوبی دارد، اگر مطلوبش تحقّق یابد، حالتی به نام «شادی» به او دست می‏دهد و هرگاه مطلوب او تحقّق نیابد، یا مطلوبی که دارد از دستش برود، حالت دیگری به نام «غم» او را فرا می‌گیرد. با این بیان، به نظر می‏رسد بن‏مایه همه آیات و روایاتی که در آنها، موضوع شادی مطرح شده، «داشته‏ها» است. داشته‏های انسان، بدون در نظر گرفتن جنبه‏های ارزشی و چگونگی اکتساب آنها باعث شادی ‏می‏شوند‏‏. شما ممکن است خودرو یا خانه‏ای بخرید و از داشتن آن شادمان شوید، یا به تحصیل دانش بپردازید و از «داشتنِ» علم و تحصیلات و مدرک آن، خوشحال شوید، یا از فرزنددار شدن خود بی‏نهایت شادی کنید، به هر شکل، صرف «داشتن» ممکن است شادی‏آور باشد، اما در