طرق به قرائت ابان

1..معانی القرآن، فرّاء، ج۲، ص۴۱۲.
ابو الحجّاج مجاهد بن جبر مکّی (م ۱۰۲ یا ۱۰۳ یا ۱۰۴ق)، از بزرگان تابعان و مفسّران برجسته است که بارها بر ابن عبّاس قرآن را ختم نمود. عده‌ای از بزرگان از او قرائت اخذ کرده‌اند. گفته شده که در حال سجده از دنیا رفته است (غایة النهایة ، ص۴۰، ش۲۶۵۹).

2.. جامع البیان، ج۲۳، ص۱۲۰.

3.. هر دو مورد، ذیل آیۀ ۸۴ سورۀ مبارکۀ «ص» و با سندهای متفاوت، نقل شده‌اند.

4.. إعراب القرآن، ج۱، ص۱۱۶: و روى أبان عن عاصم:«لا تضارِر والدة، و هذه لغة أهل الحجاز».

5.. الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۶۷: و أبان عن عاصم: «لا تضارّ والدة، بضمّ الراء، و هو خبر معناه الأمر، و يُحتمل أن يكون الأصل: لا تضارِر بكسر الراء الأُولی...» .

6.. این دو قسم از قرائات، در تحقیق مستقلی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در نوشتار حاضر، تنها به اقوال رسیده تحت عنوان «ابان بن تغلب» و «ابان بن ثعلب» که تصحیفی از آن است، پرداخته شده است.

7.. رجال النجاشی، ص۱۱، ش۷؛ الفهرست، طوسی، ص۱۷ ـ ۱۸، ش۵۱. سند این دو به قرائت ابان در جای خود خواهد آمد.

1.. میراث مکتوب شیعه از سه قرن نخستین هجری، ص۱۵۳.

2.. غایة النهایة ، ج۱، ص۱۱، ش۱ و ص۳۱۵ ـ ۳۱۷، ش۱۴۹۶.

3.. همان، ج۱، ص۱۱، ش۱ و ص۲۷۵، ش۱۳۲۷.
ابو عمرو سعد بن إیاس الشیبانی الکوفی (م ۹۶ق)، زمانۀ پیامبر صلی الله علیه و اله را درک کرد؛ ولی حضرتش را ندید. قرائتش را بر عبداللّٰه بن مسعود عرضه نمود و یحیی بن وثاب و عاصم بن أبی النجود بر او عرضۀ قرائت داشته‌اند. عمر زیادی داشت و در ۱۲۰ سالگی درگذشت.

4.. غایة النهایة ، ج۱، ص۱۱، ش۱ و ص۳۱۰ ـ ۳۱۱، ش۱۴۸۸.
طلحة بن مصرف الیامی (م ۱۱۲ق)، از قاریان برجستۀ کوفه است که عده‌ای از جمله ابان بن تغلب از او دریافت قرائت داشته‌اند.

5.. همان، ج۱، ص۱۱، ش۱ و ص۲۸۶، ش۱۳۸۹.
ابو محمّد سلیمان بن مهران الأعمش الکوفی (۶۰ ـ ۱۴۸ق) از بزرگان تابعیان است که از قاریانی مانند عاصم اخذ نمود و قاریانی چون حمزه و أبان بن تغلب شاگردش بوده‌اند.

6.. رخداد تصحیف در این واژه و تبدیل «تغلب» به «ثعلب» به دلیل نزدیکی نقاط حروف بسیار محتمل است. مصادیق مربوط به این مطلب را در ادامه در متن کتاب القرائات ذکر خواهیم کرد.