و سَمِعتُهُ يَقولُ: إنَّما الهَمزَةُ رياضَةٌ.۱
شنیدم که ابان میگفت: همزه، مشقت است.
یعنی فصیح تلفظ نمودن همزه؛ به این دلیل که از انتهاییترین بخش حلق ادا میشود، سختی و مشقّتی به همراه دارد که فایدهای ندارد. بنا بر این، چارهای جز تخفیف آن نداریم. بیشتر اهل حجاز و بویژه قریش هم آن را با تخفیف ادا میکردند.
«کتاب القرائات» ابان
ابان بن تغلب ـ که از قاریان زمان خود به شمار میرود، ـ بنا بر اسناد موجود و به گفته ابن ندیم، دارای تصنیف مستقلی با عنوان کتاب القرائات بوده است.۲ بر اساس این که وی از تابعیان قدیمی بوده است، میتوان او را از پیشتازان تألیف در زمینه قرائات دانست. این که آیا ویژگیهای بیانشده برای قرائت ابان، بر کتاب القرائات او نیز تطبیق داشته، امری است که بر ما پوشیده است.
ویژگیهای «کتاب القرائات» بازیابیشده
پس از تلاش فراوان در جهت بازیابی محتوای کتاب القرائات ابان بن تغلب، مهمترین مطلبی که جلب توجّه میکند، اندک بودن حجم گزارشهای قرائات رسیده از ابان است. در حالی که در باره قرائت ابان که وی از آغاز تا پایان قرآن را قرائت نموده است. البته این بدان معنا نیست که وی سراسر آیات قرآن را با قرائتی متفاوت از دیگر قرّاء میخوانده است.
دلایل اندک بودن نقلیات رسیده از ابان بن تغلب در حوزه قرائت را میتوان چنین دانست:
۱. عدم اهتمام شیعیان و مفسّران شیعی به جمعآوری و تدوین قرائاتِ قاریان به صورت منسجم تا قرنهای متمادی.۳