فصل نخست: درآمدی بر کتاب القرائات

علم قرائات

قرائات، از جمله دانش‌هایی است که در سال‌های نخستین نزول قرآن کریم به وجود آمد. محقّقان عرصه علوم قرآنی، دلایلی را که در پرتو آنها قرائات پدید آمده است، ذکر کرده‌اند. در این مختصر، بیان دلایل پیدایش این شاخه از مسائل قرآنی، مقدور نیست. آنچه بیانش در این جا ضرور به نظر می‌رسد، ارائه تعریفی جامع از قرائت و قرائات است.

تعریف قرائت و قرائات

در معنای لغوی و اصطلاحی قرائت، فراوان سخن مطرح شده است. آنچه از مجموعه این تعریف‌ها در این مجال قابل ذکر است، مفهوم قرائات به عنوان دانشی مرتبط با الفاظ قرآنی است. عبد الهادی فضلی، پس از بیان تعاریف ذکر شده برای قرائات، می‌نویسد:

قرائت، عبارت از تلفّظِ الفاظ قرآن کریم به همان صورت و کیفیتی است که رسول خدا صلی الله علیه و اله تلفظ می‌کرد، و یا عبارت از خواندن و تلفّظِ الفاظ قرآن کریم به همان صورت و کیفیتی است که در حضور رسول اکرم صلی الله علیه و اله خوانده شد، و آن حضرت، آن تلفّظ و خواندن را تأیید کردند. خواندن قرآن کریم بر اساس تلفّظی که نقل و روایت شده است، فرقی نمی‌کند که تلفظِ خود آن حضرت باشد و یا تلفظ و خواندن دیگران که مورد تأیید ایشان قرار گرفته است، اعم از آن که یک و یا چند نفر باشند.

قرائت، گاه به صورت سماع و شنیدنِ قرائتِ خود نبی اکرم صلی الله علیه و الهبه دست می‌آید، و نیز گاهی از طریق نقل قرائتِ دیگران در حضور رسول اکرم صلی الله علیه و اله و تأیید آن حضرت راجع به آن، احراز می‌گردد.