239
میراث قرآنی ابان بن تغلب(141ق)

الحُسَينُ بن عَلی عَلى فَخِذِهِ و هوَ يُقَبِّلُ عَينَيهِ و يَلثِمُ فاهُ و يَقولُ: أنتَ سَيِّدُ بن سَيِّدٍ، أنتَ إمامُ بنُ إمامٍ أخو إمامٍ أبوأئِمَّةٍ، أنتَ حُجَّةُ اللّٰه بن حُجَّتِهِ وابو حُجَجٍ تِسع مِن صُلبِکَ تاسِعُهُم قائِمُهُم.۱

1.. کمال الدین، ج۱، ص۲۶۲، ح۹؛ الخصال، ج۲، ص۴۷۵، ح۳۸ (همان سند با اندک تفاوت)؛ بحار الأنوار، ج۳۶، ص۲۴۱ ـ ۲۴۲، ح۴۷ (به نقل از مصادر گوناگون و با سند: «ک، [إكمال الدين‏] ن، [عيون أخبار الرضا] ل، [الخصال‏]: أبی عن سعد، عن ابن یزید، عن حمّاد بن عیسی، عن عبد اللّٰه بن مُسکان، عن أبان بن خلف، عن سُلیم بن قیس الهلالی، عن سلمان الفارسیّ رحمة اللّٰه علیه قال: دخلت علی...»)؛ عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج۱، ص۵۲، ح۱۷ (با سند: «حدّثنا أبی رضی اللّٰه عنه، قال:حدّثنا سعد بن عبد اللّٰه بن أبی خلف، قال:حدّثنا يعقوب بن يزيد عن حمّاد بن عيسى، عن عبد اللّٰه بن مسكان، عن أبان بن خلف، عن سُليم بن قيس الهلالی، عن سلمان الفارسي رحمه الله، قال: دخلت على...»)؛ الطرائف، ج۱، ص۱۷۴، ح۲۷۲ (با سند: «و من ذلک ما رواه الخطيب الخوارزمی فی كتابه بإسناده عن ابن شاذان، قال:حدّثنی أبو محمّد الحسن بن علی العلوی الطبری عن أحمد بن عبد اللّٰه، حدّثنی جدّی أحمد بن محمّد عن أبیه، عن حمّاد بن عيسى، عن عمر بن أُذَينة، قال: حدّثنی أبان بن أبی عيّاش عن سُليم بن قيس الهلالی، عن سلمان المحمّدی، قال: دخلت على...»)؛ کفایة الأثر، ص۴۵ ـ ۴۶ (با سند: «حدّثنا محمّد بن علی رضی اللّٰه عنه، قال: حدّثنی أبی رحمه الله، قال: حدّثنا سعيد بن عبد اللّٰه، قال: حدّثنا يعقوب بن يزيد عن حمّاد بن عثمان بن عيسى، عن عبد اللّٰه بن مسكان، عن أبان بن خلف، عن سُليم بن قيس الهلالی، عن سلمان الفارسی رحمة اللّٰه عليه، قال: دخلت علی...»)؛ کشف الغمّة، ج۲، ص۵۰۸ ـ ۵۰۹ (مرسل از سلمان فارسی)؛ کتاب سلیم، ص۹۴۰، ح۷۷ (با سند: «ابن شاذان، قال: حدّثنا أبو محمّد الحسن بن علی بن عبد اللّٰه العلوی الطبری رحمه الله، قال: حدّثنی أحمد بن محمّد بن عبد اللّٰه،قال: حدّثنی جدّی أحمد بن محمّد عن أبيه، قال: حدّثنی حمّاد بن عيسى، قال: حدّثنی عمر بن أُذَينة، قال: حدّثنی أبان بن أبی عيّاش عن سُليم بن قيس الهلالی،عن سلمان الفارسی رضی اللّٰه عنه، قال: دخلت على...»).


میراث قرآنی ابان بن تغلب(141ق)
238

بن محمّد، عن الوشّاء، عن أبان بن تغلب، عن محمّد بن مسلم، عن أبی جعفر۷، قال: قوله عزّ و جلّ: (وَ مَن يَقتَرِف حَسَنَةً نَزِد لَهُ فيها حُسناً)، قالَ: الإِقتِرافُ التَّسليمُ لَنا و الصِّدقُ عَلَينا و ألّا يَكذِبَ عَلَينا.

۲۳۷. *۱کمال الدین: حدّثنا أبی رضی اللّٰه عنه، قال: حدّثنا سعد بن عبد اللّٰه، قال: حدّثنا يعقوب بن يزيد عن حمّاد بن عيسى، عن عبد اللّٰه بن مُسكان، عن أبان بن تغلب، عن سُلَيم بن قيس الهلالی، عن سلمان الفارسی رضی اللّٰه عنه، قال: دَخَلتُ عَلى النَّبی۹ و إذا

1.‌. با توجه به این که روایت أبان بن تغلب از سلیم بن قیس به علّت تفاوت طبقات آن دو، بعید به نظر می‌رسد، ما را به تردید افکند تا در این‌باره، اندکی تأمل داشته باشیم. ابتدا همین متن را در مصادر دیگر جستجو کردیم و به نتیجۀ جالبی رسیدیم و آن، وجود اضطراب و پریشانی در این بخش از سندهاست.
در آثار شیخ صدوق، تنها مصدری که همچون کمال الدین، ابان را «ابان بن تغلب» دانسته، الخصال است. سند آن در عیون أخبار الرضا علیه السلام نیز عیناً مانند کمال الدین و الخصال است با این تفاوت که ابان در آن «ابان بن خلف» عنوان شده است.
علّامه مجلسی نیز با جمع‌بندی این روایت، از سه اثر شیخ صدوق، سند را با «ابان بن خلف» ذکر نموده؛ در حالی که محقّقان بحار الأنوار، صحیح آن را همانند آنچه در کمال الدین و الخصال آمده، «ابان بن تغلب» دانسته‌اند. ابن خزّاز نیز در کفآیة الأثر به نقل از شیخ صدوق «ابان بن خلف» آورده است.
در کتاب سلیم و الطرائف، سند متفاوت است؛ ولی راوی از سلیم: «ابان بن ابی عیّاش» است. روایت ابان بن ابی عیّاش از سلیم، در اسناد بی‌شماری تکرار شده است؛ چرا که او ناقل اصلی کتاب سلیم بوده است.
بنابر آنچه گفتیم و به دلیل نادر و ناآشنا بودن نام «ابان بن خلف» در میان روات، می‌توان به تصحیف یا افزوده شدن در نام او پی‌برد؛ به گونه‌ای که این دگرگونی در سند، نام «ابان بن تغلب» را هم به میان این سند باز کرده است که باعث گشته تا برخی محقّقان بدون در نظر گرفتن طبقه‌اش، او را بر «ابن خلف» ترجیح دهند.
نکته: علاوه بر این جا، تنها در کتاب سلیم، حدیث شمارۀ ۹۱ را أبان بن تغلب از سلیم نقل کرده است که آن هم به احتمال بسیار، أبان بن أبی عیّاش بوده است.

  • نام منبع :
    میراث قرآنی ابان بن تغلب(141ق)
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد حسين مدني
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 21324
صفحه از 303
پرینت  ارسال به