زمینه «قرائات سبعه»، بی آن که خود خواسته باشد، عالمان پس از خود را به سوی برقراری ارتباط میان روایت انزال قرآن بر هفت حرف با قرائتهای هفتگانهای که گردآورده بود، هموار ساخت.
بحث تفصیلی در مورد تاریخچه قرائات، عوامل پیدایش آنها، قاریان و قرائات مشهور، ملاکهای تشخیص صحّت قرائات و دیگر مباحث قابل طرح در این حوزه، در این مختصر نمیگنجد؛ لذا از آن مسائل ـ با وجود اهمیت فراوان ـ صرفنظر خواهیم نمود.
قرائت، از پیشنیازهای تفسیر
به گفته بیشتر محقّقان قرآنی، این علم نیز از جمله علوم پیشنیاز ضروری در تفسیر محسوب میشود. به همین جهت، مفسّران به آن توجه فراوانی نموده و کمابیش اختلاف قرائات مربوط به آیات را در تفسیر خود یادآور شدهاند.۱
بررسی هیئت کلمات در جملات و متون بشری، تنها منحصر به جهات مختلف ادبی (صرف، نحو...) است؛ امّا قرآن، از آن جا که کلام الهی است، الفاظ و عبارات آن و از جمله، قرائت کلمات آن، متّکی به وحی است؛ بنا بر این علاوه بر بررسیهای ادبی، یافتن تلفّظ صحیح کلمه نیز به همان کیفیتی که پیامبر صلی الله علیه و اله قرائت نموده، امری ضرور است و مفسّر باید این موضوع را در تفسیر هر آیه، از آن جهت که در معنای آیه تأثیر میگذارد، با دقّت پیگیری نماید.
تفسیرهای متفاوتی که در خصوص برخی از آیات ارائه شده، گاه ریشه در اختلاف قرائتی دارد که در مورد برخی از کلمات قرآن وجود دارد.۲ این امر حتّی به تفاوت برداشتها و فتواهای فقها نیز انجامیده است.
در جای خود بیان شد که ابان بن تغلب تا آن جا در علم قرائات تبحّر داشته که برای او قرائت مستقل و منفردی قائلاند. بنا بر این نمیتوان نقش این خصوصیت او را در تفسیرش نادیده انگاشت.