91
میراث مکتوب رضوی

«المسائل» به امام رضا علیه السلام باشد. چنانکه نجاشی نیز ارتباط قطعی این مجموعه را با امام کاظم علیه السلام نپذیرفته است۱.

ملاحظه مجموعه روایات عبدالله بن محمّد بن الحصینی و تقسیم‏بندی انواع اسناد آن نیز گویای چگونگی نقل «المسائل» وی از امام رضا علیه السلام است. نخست، دو روایت از مرحوم کلینی است که آن را به صورت معطوف و به سه طریق ـ « الحسين بن محمّد، عن عَبدِ الله بن عامر، عن علي بن مهزيار و محمّد بن يحيى، عن أحمد بن محمّد، عن علي [علي بن مهزيار] و علي بن محمّد، عن سهل بن زياد، عن علي بن مهزيار ـ، از مکتوبی از الحصینی از امام رضا علیه السلام نقل کرده است.۲ و در آن، عبارتی مشابه موارد پیشین آمده است: «... قرأت فی کتاب عبدالله بن محمّد الحصینی إلى أبي الحَسَن علیه السلام: جُعِلتُ فِداكَ، رَوى...‏». دسته دیگر از روایات الحصینی، دو روایت در تهذیب الاحکام است که شیخ طوسی آن ‏را به طریق خود از الحسین بن سعید، از الحصینی نقل می‏کند و در هر دو عبارت «... قال كتبت إلیه جُعِلتُ فِداكَ، رَوى أصحابنا۳.‏..» تکرار شده است. دوم، دو روایت مکاتبه‏ای است که شیخ به طریق خود از احمد بن محمّد بن عیسی، از علی بن أحمد بن اشیم، از الحصینی نقل می‏کند و در آن، عبارت «قالَ: قُلتُ له: روي عن أبي عَبدِ اللّٰه... فکتب...» تکرار شده است. اگرچه هر دو مورد تشابه عبارتی با یکدیگر دارند، اما نام امام در روایات اخیر بر خلاف مورد پیشین به روشنی معلوم نیست.۴ در ضمن، این دو سند با طریق شیخ طوسی۵ و نجاشی۶ همخوانی ندارد.

1.. رجال النجاشی، ص ۲۲۷.

2.. برای نمونه، ر.ک: ج ۱، ۹۸‏، ج ۳،۴۰۷ و ۵۰۱ و ۵۱۰ و ۵۱۱.

3.. در یکی «روى أصحابنا عن أبی جعفر[ علیه السلام]، و أبی عبد اللّٰه[ علیه السلام]» (تهذیب الأحکام، ج ۲، ص ۲۴۹، ح۲۶ [۹۸۹]) و در دیگری «روى أصحابنا عن أبی عبد اللّٰه[ علیه السلام] (همان، ج ۳، ص ۳۵، ح ۱۷ [۹۳۹]) آمده است.

4.. همان، ج ۸، ص ۳۲ و ص ۱۲. در ص ۱۲ عنوان معصوم نیامده، اما در روایتِ ص ۳۲ نام امام آمده است.

5.. الفهرست، ص ۲۹۲، ر ۴۳۷.

6.. رجال النجاشی، ص ۲۲۷، ر ۵۹۷.


میراث مکتوب رضوی
90

۹. عبدالله بن محمّد بن حصین

تعابیری همچون «الحصینی الأهوازی»۱، «عبدالله بن محمّد الحضینی»۲ و «العبدی»۳ برای وی به کار رفته است. بنا به گزارشی وی از جمله اشخاصی است که شاگردانی را به محضر امام هدایت کرده است.۴ درباره میزان وثاقت وی، تعبیر «ثقة ثقة» برای او به کار رفته است.۵ همچنین نجاشی ـ در یکی از دو ترجمه ذکر شده برای وی ـ همانند برقی او را از اصحاب امام رضا علیه السلام،۶ و شیخ طوسی نیز او را ازجمله اصحاب امام هشتم و نهم علیهما السلام یاد کرده است.۷ اما در روایاتِ کتب اربعه و وسائل الشیعة تنها از امام رضا علیه السلام و یکی از معصومین ـ نامشخص ـ روایاتی را نقل می‏کند که البته اسناد این دو گونه روایت‌ها متفاوت‏اند.

نجاشی در ذیل دو ترجمه، برخی از آثار وی را برشمرده است. ابتدا در ذیل ترجمه عبدالله بن محمّد بن حصین کتابی را به وی منتسب می‏کند که به دنبال بیان طریق به آن، کتاب را «المسائل» می‏داند.۸ سپس در ترجمه عبدالله بن محمّد الأهوازی به کتاب مسائلی برای وی اشاره می‏کند که اصحاب آن ‏را منقول از موسی بن جعفر علیه السلام می‏دانند.۹ اما شیخ طوسی برای وی تنها از یک اثر با عنوان کتاب نام برده است.۱۰ با این همه روایتی از وی از امام کاظم علیه السلام می‏تواند شاهدی بر درستی انتساب

1.. رجال النجاشی، ص ۲۲۷، ر ۵۹۷.

2.. الفهرست، ص ۲۹۲؛ رجال البرقی، ص ۵۴.

3.. رجال الطوسی، ص ۲۶۰، ر ۵۳۳۳.

4.. رجال الکشّی، ص ۳۷۶، ر ۵۵۶۴.

5..رجال النجاشی، ص ۲۲۷، ر ۵۹۷.

6.. رجال البرقی، ص ۵۴؛ رجال النجاشی، همان.

7.. رجال الطوسی، ص ۳۶۰ و ص ۳۷۶.

8.. رجال النجاشی، ص ۲۲۷. (طریق اول): أخبرنا أبو عبد اللّٰه بن شاذان، قال: حدّثنا أحمد بن محمّد بن یحیى، قال: حدّثنا عبد اللّٰه بن جعفر، قال: حدّثنا محمّد بن عیسى بن عبید، عن عبد اللّٰه بكتابه المسائل للرضا علیه السلام.

9.. همان. (طریق دوم): ذكر بعض أصحابنا.

10.. الفهرست، ص ۲۹۲. رویناه بالإسناد الأوّل عن محمّد بن عیسى، عن أحمد بن عمر الحلّال، عن عبداللّٰه بن محمّد.

  • نام منبع :
    میراث مکتوب رضوی
    سایر پدیدآورندگان :
    سیدمصطفی مطهری و رضا یاری نیا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8472
صفحه از 212
پرینت  ارسال به