23
میراث مکتوب رضوی

۱. ابراهيم بن بشر(۲۳)

۲. ‏احمد بن عمر الحلال(۹۹)

۳. ‏الحسن بن علي بن زياد(۴۰)

۴. الحسين بن مهران بن محمد(۵۶)

۵. زكريا بن آدم بن عبد اللّٰه‏(۱۷۴) و كتاب مشتمل بر روايات

۶. ‏سعد بن سعد بن الأحوص(۱۷۹) و كتاب مشتمل بر روايات

۷. سعد خادم أبي دلف(۲۱۶،ست)

۸. ‏صباح بن نصر الهندی(۲۰۲)

۹. ‏عبد اللّٰه بن عبداللّٰه بن سعد(۲۲۷)

۱۰. عیسی بن عبداللّٰه بن سعد الاشعری(۲۹۶)

۱۱. فتح(الفتح) بن یزید الجرجانی(۳۱۱)

۱۲. محمد بن سنان ابو جعفر(۳۲۸)

۱۳. محمد بن سهل بن اليسع(۳۶۸)

۱۴. ‏محمد بن فضيل بن كثير(۳۶۷)

۱۵. ‏معاوية بن سعيد(۴۱۱)

۱۶. ياسر الخادم(۵۱۵، ست)

۳. نسخه

نجاشی از پاره‏ای مکتوبات با عنوان «نسخه»۱ یاد کرده است که احتمالاً مراد او از

1.. «هی عنوان عامّ لبعض رسائل صغیرة من مؤلّفات القرون الاُولی، تحتوی علی مسائل و أحکام عملیة دینیة، فهی من مصادر التشریع، وهی کالاُصول الأربع مئة، یرویها الراوی لها عن مصنّفه مع الواسطة فیعبّر عنها بنسخة فلان عن فلان ... فلعلّ النسخة اسم لکتاب جُمع فیه أحکام تأسیسیة وضعها الإمام و أملاه علی الرواری، فی قبال الأصل الذی هو کتاب جُمع فیه أحکام إمضائیة نقلها الراوی (وهو المصنّف للأصل أو الراوی عن آبائه) ثمّ عرضها علی الإمام و أخذ تأییده لها (الذریعة، ج۲۴، ص۱۴۸). ان نسخه قریبة من الاصل فی کونها مرویة (الذریعه، ج۲۴، ص۳۱۸)» نقل از معجم مصطلحات الرجال و الدرایة، ص ۱۸۳. همچنین بر اساس شواهدی می‏توان نسخه را رونوشتی از یک نوشته دانست (رجال النجاشی، ص۶۰)، و یا آن را تحریری از یک نوشته در حالت بازنگری آن اثر به شمار آورد (رجال ← ← النجاشی، صص ۲۶۸ و ۳۴۶) و در حالت سوم نسخه را توصیفی برای محتوای اثر دانست، بدین معنا که نسخه اثری از امام به نقل از نیاکانش است. این مورد بیشتر با قرینه ثابت می‏شود («جستاری در مفهوم نسخه، سبکی در گردآوری و گزارش احادیث »، احسان سرخه‌ای، علوم حدیث، سال ۱۸، شماره چهارم).


میراث مکتوب رضوی
22

۴۲. ‏معاوية بن حكيم بن معاويه(۴۱۲)

۴۳. معمر بن خلاد(۴۱۲)

۴۴. نصر بن قابوس اللخمی (۴۲۷)

۴۵. ‏هارون بن عمر بن عبدالعزیز(۴۳۹)

۴۶. الهيثم (هيثم) بن عبداللّٰه الرمانی(۴۳۶)

۴۷. یحیی بن الحسن بن جعفر(۴۴۲)

۴۸. يونس بن عبد الرحمن(۴۴۷)

۴۹. يونس بن يعقوب بن قيس(۴۴۶)

۲. المسائل

اصحاب امامیه پرسش‏های خود را از امامان گاه به صورت شفاهی و گاهی کتبی، و نیز گاه در طول بازه‌ای از زمان یا به صورت یک‏جا سوال کرده‏ و آنرا در قالب «مسائل»۱ ارائه نموده‏اند. نجاشی، به طور متداول درباره ارتباط این دست‌نوشته‏ها با امام چنین می‏آورد: «لَهُ عَنْهُ علیه السلام مَسائل».۲ هر چند ممکن است این نحوه پرسش‌ها در مواردی به صورت مکاتبات نیز باشد، اما به نظر می‏رسد اساساً مسائل و مکاتبات حجمی متفاوت از یکدیگر داشته‏اند. از این رو محتوای آنها نیز در دو قالب مجزا ارائه شده است. مسائل محمد بن سنان نمونه مشخصی از این دست می‏باشد.۳

همچنین درباره نگارش‏هایی با عنوان «المسائل»، تنها به دو شخصیتِ صاحب «المسائل» به نام‏های ابراهیم بن بشر و سعد خادم ابی دلف بر می‌خوریم که به دلیل در دست نداشتن روایات نقل شده از ایشان از امام رضا علیه السلام در منابع شیعی، تنها از عنوان ایشان یاد شده است.

نگاشته‏های مبتنی بر این قالب عبارت‌اند از:

1.. هی مجموعة مختصّة بما سألها صاحب الکتاب من أحد الأئمّة فی مسائل متفرّقة (معجم مصطلحات الرجال و الدرایة، ص۱۵۶).

2.. رجال النجاشی، ص۹۹، ر۲۴۸ و ص۳۲۸، ر۸۸۸.

3.. همان.

  • نام منبع :
    میراث مکتوب رضوی
    سایر پدیدآورندگان :
    سیدمصطفی مطهری و رضا یاری نیا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8399
صفحه از 212
پرینت  ارسال به