کِتابٌ عن الرِّضا علیه السلام».^۱

دوم: کتاب‏هایی که به احتمال زیاد حاوی روایاتی از برخی ائمه، ازجمله امام رضا علیه السلام است. این احتمال از آن جا ناشی می‏شود که مصنف، از راویان، از امام رضا علیه السلام نام برده است، اما کتابِ او همانند قسم اول به طور مستقیم به امام نسبت داده نشده است. برای نمونه نجاشی در ترجمه «ابراهیم ابی الکرام» و «ابراهیم بن ابی محمود» چنین آورده است: «رَوی عن الرِّضا علیه السلام لَهُ کِتابٌ»^۲. در این موارد بر اساس جستجوهای انجام شده، مصنف یا راویِ کتاب دارای روایاتی با سند واحد از امام رضا علیه السلام و نیز از برخی امامان دیگر است، که مجموع این روایات بر اساسِ معیارهای بازیابی متون، می‏تواند کتاب مورد نظر را سامان دهد. این موارد عبارتند از ؛

الف) كتاب‌های مستقل:

۱. احمد بن محمد بن عمرو (۷۵)

۲. ‏ الفضل بن شاذان بن الخليل‏ (۳۰۷) [کتاب] العلل و كتاب مشتمل بر روايات

۳. جعفر بن بشير البجلی (۱۱۰، ست)

۴. الحسن بن علي بن فضال(۳۶و۲۵۸)

۵. الحسن بن محمد بن سهل النوفلی(۳۸) [کتاب] مجالس و کتاب مشتمل بر روايات

۶. الحسین بن محمد بن الفضل(۵۶)[کتاب] مجالس

۷. داوود بن سليمان بن جعفر(۱۶۱)

۸. عبد السلام بن صالح الهروی (۲۴۵)

۹. عبد العزيز بن يحيى(۲۴۴)

۱۰. عبد اللّٰه بن سعيد بن حيان‏(۲۱۷)

می‌سازد ـ اما صاحبانِ آثار بر اساس این دو کتاب و انواع قالب‏هایی که در آن، آثار خود را ارئه نموده‏اند، به شرحی که در پی خواهد آمد موضوع این نوشتار است.

گفتنی است که اگر چه ممکن است عناوین و الفاظ به کار رفته در گزارش‌های کتب فهرستی و رجالی، به لحاظ تعریف علمی هم‏پوشانی داشته باشند^۱ و یا حتی تعاریف ارائه شده از آنها همچنان نیازمند بحث و بررسی بیشتر باشد، با این همه رعایت امانت در نحوه گزارش این دست کتب و انتساب آثار با همین قالب‏ها به مصنفین آنها، سبب به کارگیری همان عناوین و الفاظ در این نوشته بوده است. در ادامه و در ذیل هر قالب از نگاشته‏های گزارش شده در دو کتاب رجال النجاشی و فهرست شیخ طوسی، عنوان صاحب اثر و ارجاع بر اساس شماره صفحه کتاب رجال النجاشی، داخل (...) و مقابل هر عنوان، و در صورت نبودنِ اطلاعات کافی در کتاب رجال النجاشی، به فهرست شیخ طوسی با علامت «ست» ارجاع داده شده است.

۱. کتاب

بیشترین عنوان به ‏کار رفته در مجموع گزارش‏های نجاشی و شیخ طوسی در قالب مکتوبات، به واژه «کتاب»^۲ اختصاص دارد که خود بر دوگونه است:

نخست: کتاب‏هایی که به طور مشخص در بردارنده کلام امام رضا علیه السلام است و به روشنی از انتساب آنها به امام سخن گفته شده است. برای نمونه می‏توان به کتاب «داود بن سلیمان» اشاره نمود که نجاشی در ترجمه وی چنین آورده است: «لَه