177
میراث مکتوب رضوی

این کتاب] ذکر کرده است.۱ دو روایت از کتاب التوحید۲ و عیون أخبار الرضا علیه السلام۳ با موضوع «مَجَالِسُ الرِّضَا علیه السلام مَعَ الأدْیَان» وجود دارد که دو مجلس متفاوت را گزارش نموده است. در هر دو روایت، راوی مجلس «الحسن بن محمّد النوفلی» است که به ظاهر همان «الحسن بن محمّد بن سهل النوفلی» می‌باشد.

در اتحاد یا عدم اتحاد «الحسن بن محمّد بن سهل» و «الحسن بن محمّد بن الفضل» دیدگاه‌های متفاوتی ارائه شده است.۴ بنا بر پذیرش اتحاد این دو، می‏توان گفت که حداقل بخشی از کتاب بزرگ الحَسَن بن محمّد بن الفضل مشتمل بر همان روایت مجالس الرضا علیه السلام است. البته میان طریق این دو کتاب۵ در رجال نجاشی با آنچه در روایات آمده است تفاوت‏هایی به چشم می‏خورد که ممکن است به‌دلیل اختلاف موجود میان منابع مورد استفاده مرحوم نجاشی و دیگران باشد.

علاوه بر این، گزارشی از نسخه الحَسَن بن محمّد بن الفضل و یا روایتی از وی با همین عنوان از امام رضا علیه السلام در اختیار نیست و نجاشی نیز تنها به ذکر عنوان نسخه روایت شده از امام رضا علیه السلام اشاره کرده و طریق خود را بدان بیان نکرده است.۶

روایات

۱. حدّثنا أبو محمّد جعفر بن علي بن أحمد الفقيه القمّي ثُمّ الإيلاقي رضی الله عنه، قالَ: أخبرنا أبو محمّد الحَسَن بن محمّد بن علي بن صدقة القمّي، قالَ: حدّثني أبو عمرو محمّد

1.. رجال النجاشی، ص ۳۷.

2.. التوحید، پیشین.

3.. عیون أخبار الرضا علیه السلام، پیشین.

4.. معجم رجال الحدیث، ج ۵، ص ۱۲۳.

5.. «الحسن بن محمّد بن الفضل»؛ له كتاب كبیر. قال ابن عیّاش: حدّثنا عُبید اللّٰه بن أبی زید، قال: حدّثنا الحسن بن محمّد بن جمهور عنه به (رجال النجاشی، ص ۵۱). «الحسن بن محمّد بن سهل النوفلی»؛ له كتاب حسن كثیر الفوائد، جمعه، و قال: ذكر مجالس الرضا علیه السلام مع أهل الأدیان. أخبرناه أحمد بن عبد الواحد، قال: حدّثنا أبو عبد اللّٰه احمد بن أبی رافع الصیمری، قال: حدّثنا الحسن بن محمّد بن جمهور العمی عنه به (رجال النجاشی، ص ۳۷).

6.. روى عن الرضا علیه السلام نسخة (رجال النجاشی، ص ۵۱).


میراث مکتوب رضوی
176

عن أبی الحَسَن الرِّضا علیه السلام، قالَ: «سَألتُهُ عن الطامِثِ و حَدِّ جُلوسِها، فَقالَ: تَنتَظِرُ عِدَّةَ ما كانَت تَحیضُ، ثُمَّ تَستَظهِرُ بِثَلاثَةِ أیّامٍ، ثُمَّ هیَ مُستَحاضَةٌ»۱.

۴. فَأمّا ما رواه محمّد بن أحمد بن یحیى عن محمّد بن عیسى، عن الفضل بن كثیر، عن محمّد بن عمرو، قالَ: «كَتَبتُ إلى أبی الحَسَنِ الرِّضا علیه السلام: أنَّ امرَأةً مِن أهلِنا أوصَت أن نَدفَعَ إلَیكَ ثَلاثینَ دیناراً، و كانَ لَها عِندی فَلَم یَحضُرنی، فَذَهَبتُ إلى بَعضِ الصَّیارِفَةِ فَقُلتُ: أسلِفنی دَنانیرَ عَلى أن أُعطِیَكَ ثَمَنَ كُلِّ دینارٍ سِتَّةً و عِشرینَ دِرهَماً، فَأخَذتُ مِنهُ عَشَرَةَ دَنانیرَ بِمِائَتَینِ و سِتّینَ دِرهَما، و قَد بَعَثتُها إلَیكَ. فَكَتَبَ علیه السلام: إلَیَّ وَصَلَتِ الدَّنانیرُ»۲.

۸. الحَسَن بن محمّد بن الفضل

نجاشی ضمن توثیق او، به نقل روایت وی از امام شش و هفتم به‌واسطه پدرش اشاره کرده و از دو اثر مکتوب برای وی نام برده است. نخست روایت نسخه‏ای از امام رضا علیه السلام، و سپس کتابی بزرگ از وی (لَهُ کتابٌ کَبیرٌ).۳ اما شیخ طوسی متعرض عنوان وی نیز نشده است.

در میان راویان عنوان «الحسن بن محمّد بن الفضل» در روایات ذکر نشده است، اما تعبیر دیگری با عنوان «الحسن بن محمّد النوفلی ثُمَّ الهاشمی» ـ در کتب روایی۴ ـ و «الحسن بن محمّد بن سهل النوفلی» ـ در کتب فهرستی۵ ـ آمده است. نجاشی با اینکه «الحسن بن محمّد بن سهل النوفلی» را تضعیف کرده اما کتابی را به وی منتسب می‏کند که با توصیف «حَسَنٌ کَثیرُالفوائِد» از آن یاد می‌کند و در ادامه می‏گوید که مصنف این کتاب گفته است که مجالس امام رضا علیه السلام را با اهل ادیان [در

1.. همان، ص ۱۷۲، ح ۴۹۲.

2.. همان، ج ۷، ص ۱۰۱، ح ۴۳۶.

3.. رجال النجاشی، ص ۵۱.

4.. التوحید، ص ۴۱۷، ح ۱ و، ص ۴۴۱، ح ۱؛ عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج ‏۱، ص ۱۵۴، ح ۱ و ج ‏۱، ص ۱۷۹، ح ۱؛ الاحتجاج، ج ‏۲، ص ۴۰۱ و، ص ۴۱۵.

5.. رجال النجاشی، ص ۳۷، ر۷۵؛ رجال ابن داوود، ص ۴۴۲، ر۱۲۹.

  • نام منبع :
    میراث مکتوب رضوی
    سایر پدیدآورندگان :
    سیدمصطفی مطهری و رضا یاری نیا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8482
صفحه از 212
پرینت  ارسال به