17
میراث مکتوب رضوی

پنجم: شیوه تخریجِ روایات در این نوشتار بدین صورت انجام یافته است که مولفانی که روایات مذکور در کتب آنها وجود دارد، تا قرن هفتم بررسی شده است و برای پرهیز از تکرار روایاتی که در چند کتاب حدیثی گزارش شده‏اند، یک روایت از معتبرترین و قدیمی‌ترین و یا کامل‏ترین متن کتب اخذ شده و روایات مکرر در ذیل همان روایت بر اساس نام مشهور مؤلفْ آدرس داده شده است. در این آدرس‌‌‌دهی اگر طریق، همان طریق روایت اخذ شده باشد، در ذیل آن بدون ذکر طریق تذکر داده شده است و اگر اختلافی در طریق وجود دارد، آن اختلاف ذکر شده است. متن روایات اگر شبیه روایت اخذ شده و یا با اختلاف لفظی بسیار اندک نقل شده باشد، با تعبیر «مِثْلُه» و اگر با اختلافِ لفظی زیاد نقل شده باشد، اما در معنا تغییری به وجود نیاورده باشد، با تعبیر «نَحْوُه» ذکر شده است.

ششم: مجموعه حاضر در بردارنده آثاری غیر از قالب کتاب است. در دفتر بعدیِ این مجموعه، کتاب‏های گزارش شده از امام و نیز کتاب‏های در بردارنده روایات امام، به تناسب بررسی و ارائه خواهند شد.

هفتم: بررسی‏های پیشین تا اندازه‏ای که ممکن بوده ملاحظه، و به آنها ارجاع داده شده است تا از موازی‌کاری پرهیز شده باشد.

گونه‌شناسی تراث امام رضا علیه السلام

تلاش فراوان عالمان و اصحاب امامیه در بهره‏مندی از دانش آن حضرت، موجب ارائه قالب‏های متنوعی از مجموعه‏های روایی در فضای جامعه اسلامی آن دوره شده است، به نحوی که می‏توان گفت در میان مکتوبات گزارش شده از اهل بیت علیهم السّلام بیشترین سهم را در حوزه‏های مختلفِ پاسخگویی به شبهات و پرسش‏ها و در نتیجه تثبیت اندیشه اسلام و تشیع، به خود اختصاص داده است. هرچند باید توجه داشت که تعداد راویان تراث امام رضا علیه السلام و مصنفانِ این حوزه، بیش از تعدادی است که در دو کتاب رجال النجاشی و الفهرست ذکر شده است ـ چنانکه مقایسه میان راویان از امام رضا در کتاب شریف الکافی و دو فهرست مذکور، به خوبی این امر را آشکار


میراث مکتوب رضوی
16

مرحوم نجاشی و شیخ طوسی گردآوری و تنظیم شده است. بر اساس توضیحات پیشین، کتاب نجاشی محور اصلی مباحث این نوشته بوده و گزارش‌های شیخ طوسی در تکمله مباحث نجاشی بیان شده است. بنابراین در این مرحله به این دیدگاه که نجاشی کتاب خود را ناظر به فهرست شیخ نوشته، چندان مورد لحاظ واقع نشده است؛ زیرا هدفْ اطلاع یافتن از همه گزارش‌های مربوط به امام رضا علیه السلام در این دو اثر بوده است. چنانچه پیش‏تر نیز گفته شد، این دو اثر بیشترین سهم را در انتقال اطلاعاتِ مکتوباتِ حدیثی بر عهده داشته‏اند، اما بی‌تردید دستیابی به مجموعه‏ای جامع‏تر نیازمند بررسی‏های بیشتری است (برای نمونه رجوع شود به ذیل مبحث آثار احمد بن عامر بن سلیمان).

دوم: در صورتی که مصنف دارای آثاری باشد که انتساب آنها از طریق راویِ مصنف به امام قطعی است، در ذیل هر قالب و اثرِ ارائه شده مانند کتاب، مسائل و نسخه، به آن راوی اشاره شده است. همچنین در صورتی‏که تنها وضعیتِ برخی آثارِ یک راویِ مصنفْ معلوم باشد، در ذیل همان مورد به آثار دیگری که انتسابشان به امام چندان مشخص نیست، اشاره می‏شود.

سوم: پس از مشخص شدن قالب‏های مکتوبات رضوی، مصنفان، راویان و یا مخاطبان آنها و نیز روایات و گزارش‌های مرتبط با آن راویِ مصنف از امام رضا علیه السلام گردآوری شده است. باید توجه داشت که گاه در انتساب و برشمردن آثار یا نامه‏های امام به برخی افراد، به عنوان مکتوباتِ اصحاب تأملاتی وجود دارد، مانند آن جا که امام نامه‏ای به یکی از اصحاب نوشته است، نه آنکه خود اثر، تلاش راوی باشد. این دست موارد نیز بررسی شده و با اندکی تسامح، به عنوان مکتوبات رضوی به شمار آمده‏اند.

چهارم: کتب اربعه مهم‌ترین منابع حدیثی مورد بررسی و استفاده بوده‏اند. همچنین با توجه به حجم بالای اطلاعات، تلاش شده است تا در گردآوری و بررسی روایات جستجوی کاملی انجام شود و هر مجموعه با رعایت نکاتی از قبیل بررسی‏های سندی ـ طریقی به آن اثر، و برخی شواهد متنی ساماندهی گردد.

  • نام منبع :
    میراث مکتوب رضوی
    سایر پدیدآورندگان :
    سیدمصطفی مطهری و رضا یاری نیا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8430
صفحه از 212
پرینت  ارسال به