15
میراث مکتوب رضوی

که اطلاعات سودمندی درباره تراث امام رضا علیه السلام به دست می‌دهند. هر چند نکاتی که در بیشتر این آثار به چشم می‌خورد، عدم توجه به کارهای تطبیقی در انتقال تراث علمی و نیز فقدان جامعیت نسبت به تمامی تراث است. این دست اطلاعات به جز پاره‏ای موارد که با تأکید بر گزارش‌های روایی و یا برگرفته از چند نسخه خطی قدیمی است، همگی به صورت اطلاعات اولیه و تحلیل نشده و بر پایه همان دو کتاب پیشین است. از این رو نمی‏تواند توضیحات کاملی درباره وضعیت تراث امام رضا علیه السلام به دست دهد. فهرستی از این منابع که پیش از نگارش این نوشته مورد توجه قرار گرفته‏اند عبارت‌اند از:

ـ الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۱، ص۲۳۹.

ـ المعجم المفهرس لألفاظ بحارالأنوار، ج ۱، ص ۴۴ و ۴۵.

ـ تدوین السنة الشریفة، ص ۱۷۷ الی ۱۸۲.

ـ حیاة الإمام الرضا علیه السلام، ج ۱، ص ۱۷۷ تا ۲۷۳.

ـ مکاتیب الائمة، ج۵، ص۱ تا ۳۰۳.

ـ أعیان الشیعة، ج ۲، ص ۲۶ و ۲۷.

ـ میراث حدیث شیعه، دفتر نهم، ص ۷ تا ۵۹ (در این کتاب فهرستی از آثار پیش‌گفته و اطلاعات مرتبط به آن‌ها، به جز کتاب الذریعة إلی تصانیف الشیعة و مکاتیب الائمة ارائه شده است).۱

۲. نکات کلی در بررسی‌ها

با توجه به نوع موضوع این نوشتار، موارد زیر به عنوان گام‌های اصلی در بررسی‏های انجام شده به شمار می‏آید:

نخست: فهرستی از تراث رضوی ارائه شده توسط دو فهرست‌نگار بزرگ شیعه،

1.. شایان ذکر است که کتاب‌هایی مانند جامع الرواة و اصحاب الامام الرضا علیه السلام، نگاشتۀ محمد مهدی نجف، و راویان امام رضا علیه السلام در مسندالرضا، تألیف عزیز اللّٰه عطاردی قوچانی و مجلد امام رضا علیه السلام از عوالم العلوم، نوشتۀ عبد اللّٰه بن نور اللّٰه‏ بحرانى اصفهانى، و نیز مجلد امام رضا علیه السلام از بحارالأنوار علامۀ مجلسی در ردیف این منابع قرار می‌گیرند که در این کار از نظر به دور نمانده‏اند.


میراث مکتوب رضوی
14

نخستینِ امامیه و کیفیت فراگیری دانش اصحاب و نیز نقش آنان را در تمدن شیعی، به خوبی آشکار سازد.

به هر روی، از جمله مهم‏ترین ویژگی‏های مشترکِ گزارش‏های مرتبط به آن امام همام علیه السلام، عرضه ضابطه‏مند آنها به لحاظ نشر در کتب فهرستی و برخی کتب روایی است. بر این اساس، در این گزارش‏ها ـ به‏ویژه در کتاب رجال النجاشی ـ اموری از قبیل گزارشِ قالب‏ها و ساختارهای متنوعِ مکتوبات ـ مانند کتاب، مسائل، نسخه، مکاتبه، رساله و مسند ـ، طریق به آنها، و گاه ارزیابی و اعتبارسنجی آثار به گونه‏های مختلف تا آنجا که ممکن بوده، کانون توجه قرار گرفته است؛ هرچند بررسی‏های بیشتر در این زمینه ضروری است.

پژوهش پیش رو با تلاش برای در نظر گرفتن این دقت‏ها، به ساماندهی تطبیقی اطلاعات گزارش‏شده درباره آثار رضوی در دو محور پرداخته است: محور نخست، ذکر نام صاحبان آثار رضوی و معرفی قالب‏های نقل تراث را دربر می‏گیرد؛ و محور دوم، معرفی تفصیلی دسته‏هایی از این قالب‏ها و بازشناسی آنها را در کنار معرفی مصنفان این آثار برعهده دارد.

نکاتی چند درباره شیوه پژوهش

۱. پیشینه بحث

بهره‌گیری عالمان از دانش فراوان امامان در موضوعات مختلف و گردآوری و نشر معارف ایشان در قالب‏های گوناگون، از جمله مهم‌ترین رویکردهای علمی شیعیان است. در این راستا ـ چنانکه پیش‌تر نیز گفته شد ـ گزارش‌های کتب فهرستی درباره تراث علمی امام رضا علیه السلام به دلیل در برداشتن آگاهی‏هایی در دو جهتِ گزارش محتوایی آثار، خصوصاً با لحاظ قالب‏های متنوع نگارشی آن، و نیز ارائه آگاهی‏هایی درباره مصنفین و طرق رسیدن به تألیفات ایشان، از جایگاه ممتازی برخوردار است. بیشترین سهم در انتقال این آگاهی‏ها از آنِ دو کتابِ رجال النجاشی و الفهرست شیخ طوسی است. پس از این دو، در میان کتب متأخر و معاصر نیز کتاب‌هایی وجود دارد

  • نام منبع :
    میراث مکتوب رضوی
    سایر پدیدآورندگان :
    سیدمصطفی مطهری و رضا یاری نیا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8393
صفحه از 212
پرینت  ارسال به