که این طرق در سلسله اسناد زکریا بن آدم ذکر شده‏اند. این نکته می‏تواند در کنار جایگاه وی، احتمال تعدد طرق اصحاب به «المسائل» و اعتماد بر آن را تقویت کند. بیشترین روایات زکریا بن آدم از طریق محمّد بن سهل بن الیسع می‏باشد که در ادامه توضیحاتی درباره وی خواهد آمد.^۱

روایات

۱. محمّد بن يحيى، عن أحمد بن محمّد، عن محمّد بن سهل، عن زكريا بن آدم، قال: «سَألتُ الرِّضا علیه السلام عن النّاسورِ، أيَنقُضُ الوُضوءَ؟ قالَ: إنَّما يَنقُضُ الوُضوءَ ثَلاثٌ: البَولُ‏ و الغائِطُ و الرّيحُ‏».^۲

رواه الطوسی فی تهذیب الأحکام (ج۱، ص۱۰ ح۱۸): و أخبرني الشيخ أيّده اللّٰه عن أحمد بن محمّد بن الحَسَن بن الوليد، قالَ: أخبرني أبي، عن محمّد بن الحَسَن الصفّار، عن أحمد بن محمّد بن‏ عیسی. و رواه الصدوق فی العيون (ج۲، ص۲۲ ح۴۷): حدّثنا أبي رضی الله عنه، قالَ: حدّثنا سعد بن عَبدِ اللّٰه، قالَ: حدّثنا أحمد بن محمّد بن عيسى مثله.

۲. عدّة من أصحابنا، عن أحمد بن محمّد، عن محمّد بن سهل، عن زكريا بن آدم، قال: «سَألتُ الرِّضا علیه السلام عن قَومٍ مِنَ العَدوِّ صالَحوا ثُمَّ خَفَروا، و لَعَلَّهُم إنَّما خَفَروا لِأنَّهُ لَم يُعدَل عَلَيهِم، أ يَصلُحُ أن يُشتَرى مِن سَبيِهِم؟ فَقالَ: إن كانَ مِن عَدوٍّ قَد استَبانَ‏ عَداوَتُهُم‏ فَاشتَرِ مِنهُم و إن كانَ قَد نَفَروا و ظَلَموا فَلا تَبتَع مِن سَبيِهِم. قالَ: و سَألتُهُ عن سَبيِ الدَّيلَمِ يَسرِقُ بَعضُهُم مِن بَعضٍ، و يُغيرُ المُسلِمونَ عَلَيهِم بِلا إمامٍ، أ يَحِلُّ

۵. زکریا بن آدم

وی از جمله شخصیت‏های بزرگ خاندان اشعری است. نجاشی با تعابیر «ثقة جلیل عظیم القدر» از او یاد کرده و وی را از وجوه اصحاب در نزد امام رضا علیه السلام دانسته است^۱. در فضیلت و بزرگی وی تعابیری همچون «المأمون علی الدین و الدنیا» در روایات امام رضا علیه السلام،^۲ و «جزی اللّٰه... و زکریا بن آدم عنی خیراً، فَقَد وفوا لی»^۳ در روایت امام جواد علیه السلام وارد شده است که از وثاقت و منزلت وی نزد امامان حکایت دارد. شیخ طوسی نیز وی را از اصحاب امام جواد علیه السلام برشمرده است^۴.

شیخ طوسی و نجاشی برای وی از دو اثر در قالب کتاب و مسائل یاد می‏کنند، اما نجاشی تنها «المسائل» را به نقل از امام رضا علیه السلام برای وی برمی‏شمرد و از آن با تعبیر «کتاب مسائله للرضا علیه السلام» نام می‏برد.^۵

طرق نجاشی به کتاب مسائل زکریا بن آدم^۶ با دو طریق شیخ طوسی در فهرست^۷ و مجموعه طرق صاحبان کتب اربعه^۸ به وی، همخوان نیست. البته باید توجه داشت