25
میراث مکتوب رضوی

به لحاظ موضوعات محتوایی گاه همپوشانی‏هایی با مسائل / مکاتبه‏ها دارند. این موارد عبات‌اند از:

۱. ابراهيم بن ابی البلاد(۲۲)

۲. محمد بن حسن بن جمهور(۳۳۷) و كتاب مشتمل بر روايات

۵. مسند

اِسناد روایات توسط امامان به پدرانشان تا به پیامبر صلی الله علیه و آله، نمونه‏ای روشمند از ارائه معارف بر اساس ضروریات زمان و نیاز مخاطب است. شیخ طوسی نمونه‏ای از آن را با عنوان «مسند»۱ در ترجمه «اسماعیل بن علی بن علی بن رزین» نام برده است۲ که البته نجاشی آن را کتابی دانسته، و از این رو در بخش کتب منسوب به آن حضرت ارائه شده است.

۱.إسماعيل بن علی (بن علی) (۳۳، ست)

۶. مکاتبه

نحوه دیگری از ارتباطات علمی گزارش شده با امامان در قالب «مکاتبه»۳ است که پیش‌تر توضیحاتی درباره آن در ذیل عنوان «المسائل» ارائه شد. گفتنی است نجاشی تنها در ترجمه محمد بن احمد بن عبداللّٰه بن مهران مکاتبه‏ای را به پدر وی در ارتباط

1.. هو الحدیث الذی اتّصل سنده مرفوعاً من راویه إلی منتهاه الی المعصوم، و أکثر ما یُستعمل فی ما جاء عن النبی، و یقال له: «المتّصل» و «الموصول» أیضاً. (الرعایة فی علم الدرایة، ص۹۶؛ وصول الأخیار، ص۱۰۰؛ الرواشح السماویة، ص۱۲۷؛ جامع المقال، ص۴؛ توضیح المقال، ص۲۷۲؛ نهایة الدرایة، ص۱۸۶؛ مقباس الهدایة، ج۱، ص۲۰۲).

2.. الفهرست، ص۳۲، ر۳۷.

3.. هو ما حکی کتابة المعصوم، سواء کتبه ابتداءً لبیان حکم أو غیره، أو فی مقام الجواب. و هل یخصّ بکون الکتابة بخطّه الشریف؟ ظاهر بعض العبائر و صریح آخر الاختصاص، و التعمیم غیر بعید. لبّ اللباب (چاپ شده در میراث حدیث شیعة، ج ۲)، ص۴۵۵؛ توضیح المقال، ص۲۷۶؛ مقباس الهدایة، ج۱، ص۲۸۳.

میراث مکتوب رضوی
24

این کار، تمییز میان آثار یک مولف با نمونه‏ای خاص از تألیفات وی و یا تمیز دادن میان نسخه‏های یک مجموعه نقل شده از آن مصنف بوده است. یکی از بارزترین نمونه‏های مورد دوم را می‏توان در ترجمه احمد بن عامر بن سلیمان مشاهده کرد.۱

۱. أحمد بن عامر بن سليمان(۱۰۰و ۲۲۹)

۲. العباس بن هلال الشامی(۲۸۲)

۳. ‏عبد اللّٰه بن علي بن الحسين(۲۲۷)

۴. عبد اللّٰه بن محمد بن علي(۲۲۸)

۵. ‏محمد بن عبد اللّٰه بن عمرو(۳۶۶)

۶. ‏محمد بن علي بن الحسين(۳۶۶)

۷. ‏محمد بن عمرو بن سعيد(۳۶۹)

۸. الحسن بن محمد بن الفضل(۵۱) و كتاب مشتمل بر روايات

۴. رساله

امامان شیعه گاه بر اساس نیازهای زمان خود، نوشته‏هایی را به یکی از اصحاب یا اشخاص در قالب «نامه / رساله»۲ ارسال می‏نمودند. همان گونه که گاهی بالعکس رساله‌هایی از طرف اصحاب یا اشخاصی به ایشان ارسال می‏شده است. نمونه‏ای از این رساله‏ها، نامه امام رضا علیه السلام به ابراهیم بن ابی البلاد است که نجاشی آن ‏را چنین گزارش کرده است: «کانَ لِلرِّضا علیه السلام الَیه رِسَالة».۳ البته باید توجه داشت که رساله‏ها،

1.. رجال النجاشی، ص۱۰۰، ر ۲۵۰.

2.. «هی المراسلات التی جرت بین الأصحاب و الأئمّة و حُفظت و دُوِّنت حول مسألة واحدة غالباً، أو موضوع معیّن. الرسالة من قبلهم علیهم السلام تقضی بعدالة الرجل و وثاقتة (تنقیح المقال، ج۱، ص۲۱۰). الرسالة من قبلهم علیهم السلام لیست بدلیل علی حسن (قاموس الرجال، ج۱، ص۷۰)» نقل از معجم مصطلحات الرجال و الدرایه، ص ۶۸.

3.. رجال النجاشی، ص۲۲، ر۳۲.

  • نام منبع :
    میراث مکتوب رضوی
    سایر پدیدآورندگان :
    سیدمصطفی مطهری و رضا یاری نیا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8449
صفحه از 212
پرینت  ارسال به