83
نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی

اسلامی و نظام حکومتی آن بر اساس خداسالاری، نگاهی بد داشته‌اند؛ اما علت این انکار تعصب یا دشمنی با عرب نبوده است، بلکه به اختلاف روش در مطالعات اسلامی بر اساس نقد تاریخی برمی‌گردد. دلیل دیگر آن نیز این است که مستشرقان به آسمانی بودن قرآن و نبوت پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله ایمان نداشته‌اند. نمی‌توانیم آنان را به این دلیل ملامت کنیم؛ زیرا اعتقادات و روش‌های آنان این‌گونه است، اما باید شبهاتی که این افکار به بار آورده‌اند را با روش علمی رد کنیم.

ویژگی‌های استشراق اتریشی را بیان نکردیم؛ زیرا در بسیاری از ویژگی‌ها شبیه استشراق آلمانی است. اتحاد نژاد،‌ زبان و دیگر خصوصیات دو کشور باعث این شباهت شده است. علاوه بر اینکه مطالعات استشراقی این دو کشور نیز، از حیث توجهات، ویژگی‌ها و زبان مشترک، جدانشدنی هستند؛ برخلاف استشراق اسپانیایی که رویکردی متفاوت از این دو رویکرد داشته است. در فصل بعد استشراق اسپانیایی را بررسی خواهیم کرد.

ﻫ) تحقیقات استشراقی در اسپانیا

بی‌شک هیچ کشوری نمی‌تواند در انتقال فرهنگ و تمدن اسلامی و بازتاب پرتوهای آن در قاره اروپا هم‌دوش اسپانیا باشد. هیچ دانشگاه اروپایی نیز نمی‌تواند در انتقال این پرتو شبیه قرطبه و طلیطله باشد؛ زیرا تمدن ریشه‌دار اسلامی در این سرزمین شکوفا شد و میوه داد. اسپانیا پذیرای دانشجویان و علم‌آموزانی شد که از نقاط مختلف اروپا به دانشگاه‌های عربی این کشور می‌آمدند تا با تمدنی که به تمام جنبه‌های شناخت انسان توجه دارد، آشنا شوند. در نتیجه، فرهنگ اروپایی رنگ‌ و بوی عربی به خود گرفت و این ارتباط فرهنگی، پس از ترجمه آثار و نوشته‌های عربی به لاتین، به توانمند شدن ذهن بشری انجامید. نخستین نتیجه این اختلاط اندیشه‌ها، شکل‌گیری استشراق به معنای علمی آن بود.


نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی
82

زیرا آلمان موفق به استعمار کشورهای اسلامی نشد و برای گسترش مسیحیت در شرق تلاش نکرد. البته این سخن به طور کامل صحیح نیست؛ زیرا عامل برانگیزاننده استشراق آلمانی اهداف دینی بود و در ابتدا، به صورت خاص، برای تحقیق درباره تورات و زبان عربی شکل گرفت. شرکت آلمان در جنگ‌های صلیبی، به‌خصوص جنگ صلیبی دوم، نشانه دیگری بر انگیزه دینی این مطالعات است. همچنین در بحث‌های پیشین، با نمونه‌هایی مثل هورنمان و بارت، روشن شد که مستشرقان و جهانگردان آلمانی در قرن هجدهم و نوزدهم برای تحقق اغراض سیاسی و استعماری کشورشان تلاش می‌کردند.

آلمان در بحث استعمار کشورهای عربی و مشرقی خوددار نبود، بلکه توانایی‌ آن را نداشت، به‌ویژه در برابر بریتانیا. آلمان‌ها در طول جنگ جهانی اول چند بار برای نفوذ به شرق از راه ترکیه تلاش کردند و مستشرقان متعددی، از جمله بیکر، تلاش کردند تا این زمینه را فراهم کنند. اشغال توگو و برخی سرزمین‌های آفریقای جنوبی می‌تواند دلیل روشنی بر اندیشه‌های استعماری آلمان باشد.

استشراق آلمان معمولاً با تحقیقات شرق قدیم و دوره اسلامی و اهتمام به آثار و ادبیات و فنون آن شناخته می‌شود که غالباً از اغراض سیاسی خالی است؛ اما مطالعات استشراق آلمانی به زمینه‌های کلاسیک منحصر نشد و به مسائل جدید جهان عرب و اسلام کشیده شد که خالی از اهداف سیاسی نبوده است.

۲. امتیاز استشراق آلمانی غلبه روح علمی بر مباحث آن است و غالباً با واقعیت‌گرایی، بی‌طرفی و انصاف توصیف می‌شود. همچنین می‌توان دقت فراوان، توجه کافی، صبر و پیروی از روش‌های متقن علمی را از امتیازات مطالعات استشراقی آلمانی دانست.

تحقیقات استشراقی آلمان خالی از دشمنی با عرب بود که به نظر ما، به اهتمام این مدرسه به تراث قدیم عربی و ادبیات و آثار قدیم برمی‌گردد. تعدادی از تحقیقات آلمانی به عرب و مسلمانان، به‌ویژه در مسائل قرآن، حیات پیامبر، امپراتوری

  • نام منبع :
    نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 446
صفحه از 143
پرینت  ارسال به