81
نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی

امپراتوری عربی و سقوط آن۱ را نگاشت. از ویژگی‌های روش ولهاوزن می‌توان به سادگی روش، روشنی ایده‌ها، توجه به اوضاع سیاسی، اقتصادی و رفتاری دوره‌های مورد مطالعه و تلاش برای پی بردن به عوامل مؤثر در اتفاقات تاریخی اشاره کرد.۲

نباید تئودور نولدکه۳ را فراموش کنیم. وی در دو کتاب نشو و نمو و ترکیب سور قرآنی و تاریخ قرآن، با روشی منحصربه‌فرد این موضوع را بررسی کرده است،‌ به طوری که او را بنیان‌گذار بحث‌های علمی قرآنی قلمداد می‌کنند.

سهم کارل بروکلمان۴ در مطالعات عربی و اسلامی شگفت‌انگیز و قابل تحسین است. او هنگام تألیف کتاب مشهورش، تاریخ ادبیات عرب،۵ فقط به بحث ادبیات عرب محدود به زمان و مکان نپرداخته است. در واقع کار بروکلمان در این زمینه را می‌توان اثری فراگیر دانست که شعر، نثر، تاریخ، ادبیات شب‌نشینی‌ها، کتاب‌های فرهنگ عامه، علوم قرآن و حدیث، فقه، طب، جغرافیا، علوم طبیعی، علوم مخفی و دانش‌نامه‌ها را در خود دارد. بروکلمان برای این اثر خود، که امتیازش روش متقن آن است، پنجاه سال تلاش کرد.

باید از دو مستشرق آلمانی مهم، یعنی بیکر و شاخت، نیز یاد کنیم. بحث درباره بیکر را در فصل روش‌های مستشرقان در همین کتاب و بحث از شاخت را به فصلی دیگر در کتابی مربوط به مستشرقان و سنت نبوی موکول می‌کنیم.

بیشتر محققان عرب درباره برخی از ویژگی‌های استشراق آلمان اتفاق نظر دارند که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود:

۱. استشراق آلمانی تحت تأثیر اهداف سیاسی، دینی یا استعماری قرار نگرفت؛

1.. Das arabische Reich und sein Sturz (The Arab Kingdom and its Fall)

2.. میشل جحا، الدراسات العربیة والاسلامیة فی اوروبا، ص۱۹۷.

3.. Theodor Nöldeke

4.. Carl Brockelmann

5.. Geschichte der arabischen Litteratur


نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی
80

یکی دیگر از مستشرقان بارز آلمان دانشمند و گردشگر برجسته، هاینریش بارث۱ است. وی به مرکز و غرب آفریقا مسافرت کرد و نتیجه این سفر پنج ساله تألیف بزرگی با نام مسافرت‌های اکتشافی به شمال و مرکز آفریقا ۲ بود. او در این کتاب چگونگی انتشار مسالمت‌آمیز اسلام در این مناطق را بیان کرده است. این کتاب همچنین شامل مطالعاتی درباره زبان عربی در سودان و بیان روش آموزش این زبان است. وی در مدتی که در آفریقا حضور داشت موفق شد از کتاب‌های بسیاری، مانند تاریخ السودان نوشته احمد بابا، نسخه بردارد و خلاصه‌ای از کتاب‌هایی چون تزیین الورقات از عبدالله بن‌فودیو و الانفاق المیسور نوشته محمد بیللو ارائه دهد.

از بزرگ‌ترین مستشرقان آلمان گوستاو فلوگل است. از تلاش‌های وی می‌توان به تنظیم معجم فهرست الفاظ قرآن کریم و فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه وین و نیز انتشار کتاب‌های کشف الظنون فی اسماء الکتب و الفنون از حاجی خلیفه و فهرست ابن‌ندیم اشاره کرد.

ولیام آلوارت۳ نیز در استشراق تلاش‌هایی داشته است. وی عربی را به خوبی یاد گرفت و طی بیست سال فهرستی از نسخه‌های خطی موجود در کتابخانه برلین را در ده جلد تهیه کرد.۴

در بحث استشراق آلمانی از اشاره به یولیوس ولهاوزن۵ ناگزیریم. او تحقیقات خود را از تاریخ یهود آغاز کرد و سپس، برای تحقیق درباره سرزمین ظهور اسلام، بت‌پرستی در جزیرة‌العرب قبل از اسلام را انتخاب كرد و پس از آن وارد دوره اسلامی شد. وی تاریخ طبری را تحقیق کرد و کتاب گروه‌های معارض در اسلام و

1.. Heinrich Barth

2.. Travels and Discoveries in North and Central Africa

3.. Wilhelm Ahlwardt

4.. میشل جحا، الدراسات العربیة والاسلامیة فی اوروبا، ص۱۹۶.

5.. Julius Wellhausen

  • نام منبع :
    نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 470
صفحه از 143
پرینت  ارسال به