محققان بر این باورند که جان جاکوب ریسکه^۱ نخستین مستشرق آلمانی بود که خود را وقف مطالعات عربی و اسلامی کرد. نخستین فعالیت علمی او در این زمینه ترجمه و انتشار مقام شانزدهم از مقامات الحریری بود. وی در دانشگاه لیدن به نسخه‌برداری از کتاب‌های خطی کتابخانه لیدن مشغول شد و از نوشته‌های ابن‌قتیبه، ابی‌الفداء و ابن‌ابی‌اصیبعه نسخه برداشت. او که خود را «شهید ادبیات عرب» می‌نامید، بنیان‌گذار حقیقی پژوهش درباره زبان عربی در آلمان و اروپا به شمار می‌رود.^۲

پس از ریسکه تحقیقات استشراقی آلمان با ایجاد کرسی‌های متعدد برای فرا‌گیری زبان عربی و کتابخانه‌های شرقی، شامل مخطوطات و تألیفات عربی و شرقی نادر، شکوفا شد. ایجاد چاپخانه‌های شرقی، تشکیل انجمن‌های شرقی و انتشار مجلات تخصصی - مثل مجله شرقی آلمان، مجله انجمن آلمانی مطالعات فلسطین، مجله آداب شرقی، مجله اسلام و مجله عالم اسلام - از دیگر عوامل این شکوفایی به‌حساب می‌آیند.

بارزترین مستشرق آلمانی در زبان عربی فردریش روکرت^۳ است. او زبان عربی و فارسی را از مستشرق بزرگ اتریشی، ژوزف فون هامر پورگشتال،^۴ فرا گرفت و به بررسی نسخه‌های خطی شرقی مشغول شد. وی اشعار جلال‌الدین رومی و حافظ شیرازی، بخشی از قرآن و مقامات الحریری را ترجمه کرد.^۵

۲. یکی از مشخصه‌های استشراق بریتانیایی انگیزه‌های استعماری آن است.

۳. اهتمام بریتانیا به زبان عربی برای کسب منافع اقتصادی و سیطره بر ثروت نفتی این منطقه بوده است. حکومت بریتانیا نمایندگان سیاسی، اقتصادی و تجاری خود در سرزمین‌های عربی را از کسانی انتخاب می‌کرد که به زبان عربی تسلط داشتند.

۴. تخصص‌گرایی: هر مستشرق بریتانیایی در موضوع مشخصی از مسائل استشراق، مانند زبان، تمدن عربی و اسلامی، ادبیات و صنعت تخصص داشته است. کم‌تر مستشرق بریتانیایی دیده می‌شود که تحقیقاتش شامل همه موضوعات استشراقی باشد. تخصص منطقه‌ای، مثل تخصص در مسائل خاورمیانه، هند، چین یا آفریقا، نیز یکی از تخصص‌های مستشرقان انگلیسی بوده است.

۵. مهم‌ترین خصیصه تحقیقات استشراقی بریتانیا تلاش برای تحقق منافع سیاسی - استعماری است. شاهد این سخن این است که مطالعات استشراقی بریتانیایی شامل هند، خاور میانه، مصر و شرق آفریقا می‌شود و شمال آفریقا را در بر نمی‌گیرد؛ زیرا آن منطقه تحت سیطره استعمار فرانسه بوده است. پررنگ بودن انگیزه‌های سیاسی و استعماری در مطالعات استشراقی بریتانیا سبب نشده که از اهداف و انگیزه‌های دینی غافل باشند و همواره گروه‌های تبشیری بریتانیایی در شرق و آفریقا حاضر بوده‌اند.

د) تحقیقات استشراقی در آلمان

برخلاف دیگر کشورهای اروپایی، استشراق آلمان تا قرن هجدهم رونقی نداشت. استشراق آلمان، با اینکه از زمان نخستین جنگ‌های صلیبی با شرق ارتباط داشت و کتاب‌های بسیاری برای آموزش زبان عربی تألیف کرده بود و نیز علی‌رغم نیاز رویکرد پروتستانی آلمان به تحقیق تورات برای رویارویی با مسیحیت کاتولیک، زمانی اوج گرفت که ده‌ها مستشرق زیر نظر دوساسی آموزش دیدند.