77
نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی

پس از جنگ جهانی دوم، مستشرقان بریتانیایی نقش بسزایی در استمرار مطالعات عربی و اسلامی داشتند. از جمله آنان آلفرد گویلوم،۱ استاد زبان عربی در مجمع مطالعات عربی و آفریقایی، است. او دارای کتاب‌های مهمی چون سنت‌های اسلام، تأثیر یهودیت بر اسلام، نبوت و کهانت، اسلام، زندگی محمد صلی الله علیه و اله و پرتوی جدید از زندگی محمد صلی الله علیه و اله است. آرتور آربری۲ نیز مصر و شرق را درنوردید و کتاب‌های مستشرقان بریتانیایی، ملامح الحضارة الاسلامیة، وحی و عقل در اسلام، صوفیه در نزد متصوفان اسلامی، شعر جدید عربی و کتاب‌های بسیار دیگری را تألیف کرد.۳

برجسته‌ترین مستشرق انگلیسی قرن بیستم همیلتون گیب۴ است. وی زبان عربی را به خوبی می‌دانست و استاد زبان عربی در دانشگاه لندن بود. از کتاب‌های او می‌توان به فتوحات عربی در آسیای میانه، درآمدی بر تاریخ ادبیات عرب، زندگی صلاح‌الدین، رویکردهای جدید در اسلام و تحقیقاتی درباره تمدن اسلامی اشاره کرد. شرق‌شناس برجسته دیگر مونتگمری وات۵ است که کتاب‌های تفکر سیاسی اسلام، وحی، زندگی محمد صلی الله علیه و اله در مکه و مدینه، تأثیر اسلام بر اروپا در قرون وسطا و عظمتی که اسلام داشت از آثار او است.۶

ویژگی‌های استشراق بریتانیا را می‌توان چنین برشمرد:

۱. گستره فراوان و فراوانی آن: استشراق بریتانیایی در همه موضوعات مطالعات شرقی، مثل علم، صنعت، ادبیات، تاریخ، فلسفه و معماری وارد شده است. از نظر زمانی نیز شرق قدیم و جدید و از حیث مکانی تمامی نواحی شرق را در بر می‌گیرد.

1.. Alfred Guillaume

2.. Arthur John Arberry

3.. Thomas Carlyle, on Heroes, Hero – Worship, and the Heroic in History, p. ۶۳.

4.. Hamilton Gibb

5.. William Montgomery Watt

6.. میشل جحا، الدراسات العربیة والاسلامیة فی اوروبا، ص۴۶ـ۵۴.


نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی
76

مستشرق دیگری که شایسته است نامی از او برده شود دیوید ساموئل مارگلیوس۱ است. او استاد عربی دانشگاه آکسفورد بود. او معجم الادباء یاقوت حموی را منتشر کرد. کتاب منشأ شعر جاهلی او نیز اثری آشکار بر کتاب فی الشعر الجاهلی طه حسین داشته است. مستشرق مهم انگلیسی دیگر رینولد الین نیکلسون۲ است که به‌حق مرجعی در تصوف اسلامی محسوب می‌شود و کتاب متصوفان اسلام۳ وی در نوع خود بی‌نظیر است. وی معتقد است که اصل صوفیه از زهدی نشئت گرفته است که ریشه در اسلام دارد. البته او بعدها تحت تأثیر آموزه‌های هندی، فارسی و نوافلاطونی قرار گرفت.

از مستشرقان بریتانیایی که در تاریخ تلاش بسیار داشته توماس کارلایل۴ است. او کتاب ابطال را نوشت و پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله را در زمره ابطال قرار داد که جریان تاریخ را تغییر داده‌اند. از نظر او پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله نه اسطوره است، نه شهوت‌پرست، نه ساحر و نه - چنان‌که جان لودگیت۵ آورده است۶- پیامبری دروغین که در حال مستی خوراک خوکان شده باشد، بلکه مردی است با بینشی حقیقی و اعتقاداتی راسخ. وی معتقد است قرآن نوشته دست پیامبر است: «[قرآن متنی است] آمیخته، سست، به‌هم‌ریخته، کسالت‌آور، ناپخته، پیچیده، دارای تکرار فراوان و تفصیل و پرگویی و مشکل، در نهایت ناسنجیدگی».۷

1.. David Samuel Margoliouth

2.. Reynold Alleyne Nicholson

3.. Mystics of Islam

4.. Thomas Carlyle

5.. J. Lodgate

6.. محمد عصفور، «صورة الاسلام والمسلمین فی الأدب الغربی حتی القرن الثامن عشر»، ص۱۴۲.

7.. ادوارد سعید، الاستشراق، ص۱۶۹.

  • نام منبع :
    نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 565
صفحه از 143
پرینت  ارسال به