61
نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی

اخراج کردند.۱ از دیگر مستشرقانی که شایسته توجه هستند، نیکلاس رودوکاناکیس۲ اتریشی است. وی در لهجه‌های قدیمی جنوب جزیره تخصص داشت و توانست بخش زیادی از فرهنگ جنوب جزیره عربی قبل از اسلام را آشکار سازد.۳

تحقیقات علمی مستشرقان درباره تاریخ پیش از اسلام جزیرة العرب اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا ما را از مهم‌ترین مصادر علمی درباره این منطقه آگاه می‌سازد. این پژوهش‌ها بر اساس مطالعه زبان‌های قدیمی، تصاویر و سنگ‌نوشته‌های منطقه و با بررسی‌های دقیق و جدی شکل گرفته‌اند. اگر این تلاش‌های علمی مستشرقان را کنار بگذاریم، از دست‌یابی کامل به این حیطه عظیم و گسترده بازخواهیم ماند. بنابراین بر ویژگی‌های مرحله علمی استشراق تمرکز می‌کنیم. این بحث را به چند بخش تقسیم خواهیم کرد تا به تلاش‌های علمی مستشرقان درباره تحقیقات عربی و اسلامی دست یابیم. معیار تقسیم مطالب نیز مناطق جغرافیایی خواهد بود و بر اساس آن، ویژگی‌های این مرحله علمی در فرانسه، ایتالیا، بریتانیا، آلمان، اسپانیا، اتریش، هلند، اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده امریکا را مطرح خواهیم كرد. این بخش فقط ‌درباره بررسی مسائل عربی و اسلامی در مناطق یادشده خواهد بود و مسائل دیگر، زمان‌های دیگر و مکان‌های دیگر استشراق را در نظر نخواهد داشت. مسائلی که تحت عنوان ویژگی‌های هر یک از مناطق مطرح خواهند شد عبارت‌اند از: حوزه مطالعات عربی و اسلامی، تنوع مطالعات، و سرشناس‌ترین مستشرقان آن منطقه.

الف) تحقیقات استشراقی در فرانسه

پیش‌تر به نقش فرانسه در تحقیقات استشراقی اشاره شد. از این فعالیت‌ها می‌توان به

1.. عبدالرحمن بدوی، موسوعة المستشرقین، ص۲۴۶.

2.. Nicholas Rhodokanakis

3.. عبدالرحمن بدوی، موسوعة‌ المستشرین، ص۱۹۲.


نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی
60

سفر او بسیاری از دانشمندان غرب را برای سفر به این مناطق برانگیخت؛ سفرهایی که نتایج علمی بسیار مهمی درباره تاریخ پیش از اسلام جزیره عربی در بر داشت.۱

برای نمونه می‌توان به دکتر سیتزن۲ و داروشناس فرانسوی، توماس ژوزف ارنو۳ و ژوزف هالیوی،۴ یهودی فرانسوی اشاره کرد. شاید مشهور‌ترین جهانگردی که به یمن سفر کرده‌ است، ادوارد گلاسر۵ باشد. وی چهار بار به یمن رفت و در بازگشت تصاویر و نوشته‌های بسیاری را با خود برد. در سفر نخست ۲۵۰ تصویر و در سفر دوم تعداد بسیاری از تصاویر سنگی و ۲۵۰ نوشته عربی را به همراه برد. ره‌آورد سفر سوم وی تصویر بیش از ۴۰۰ کتاب بسیار مهم مربوط به سال‌های نزدیک به میلاد پیامبر بود. وی در چهارمین و آخرین سفرش نتوانست به نقاط مختلف یمن برود، به همین دلیل در صنعا ماند. او توانست با آموزش نسخه‌برداری به عرب‌ها و به کار گرفتن آنان از تصاویر و کتاب‌های قدیمی نسخه‌برداری کند.۶

گردشگران و مستشرقان بسیاری به جزیرة العرب آمدند و آثار را یافتند، نقوش را استنساخ کردند، مکان‌نگاری انجام دادند، به عادات و رسوم ساکنان دست یافتند و مرزهای شهرها و روستاها را ثبت کردند. مشهورترین آنان، مستشرق هلندی، اسنوک هُرگرونیه۷ بود که با لباس و هیئت یک مسلمان و با نام عبدالغفار به مکه رفت و در طول شش ماه که در مکه بود، کتاب مکه را نوشت. وی قصد داشت رساله دکتری خود را، که توصیف دقیق مراسم حج بود، بنویسد؛ اما پیش از موسم حج او را از مکه

1.. جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۱، ص۱۲۵؛ صلاح‌الدین المنجد، المستشرقون الالمان، ص۸۶-۸۷.

2.. Ulrich Jasper Seetzen؛ همان، ص۱۲۵.

3.. T.J. Arnaud, Relation d’un voyage a Mareb, in Journal Asiatique.

4.. Joseph Halévy

5.. Eduard Glaser

6.. این آثار در موزه وین نگهداری می‌شوند؛ جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۱، ص۱۲۹؛ صلاح‌الدین المنجد، المستشرقون الالمان، ص۹۵.

7.. Christiaan Snouck Hurgronje

  • نام منبع :
    نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 460
صفحه از 143
پرینت  ارسال به