دو شاتوبریان^۱ در کتابش با نام برنامه سفر از پاریس به اورشلیم^۲ سفرش را زیارت سرزمین مقدس خواند. او از ابتدا در برابر اسلام جبهه گرفت و آن را سازگار با استبداد دانست که حریت و آزادی را نمی‌پذیرد.^۳

وی از اسلام بدش می‌آمد، تعالیم آن را باطل و آن را اولین و خطرناک‌ترین دشمن مسیحیت می‌دانست. این افکار به صورت پیشینی و با نیت سوء و بدون اطلاع از اسلام و سرزمین‌های اسلامی بوده است و صلاحیت استناد علمی را ندارد؛ اما وی بر عقاید پیشین خویش اصرار داشت و حقایق جدیدی که با سفر به سرزمین‌های اسلامی دریافته بود را پنهان می‌کرد.

شاتوبریان به توحش و انحطاط تمدن، دیانت و زندگی عرب معتقد بود و از این‌رو جنگ‌های صلیبی را عادلانه، منصفانه و عاری از تجاوز می‌دانست؛ زیرا مدار این جنگ‌ها فقط نجات کلیسای رستاخیز^۴ نبود، بلکه روشن شدن این مسئله بود که چه کسی حاکم آن سرزمین خواهد شد: اسلام که دشمن تمدن و طرفدار نادانی و سرکشی و بندگی است، یا مسیحیت که در پی احیای نبوغ و دانش گذشته و لغو بندگی‌های ناپسند است.^۵ این نویسنده اسلام را مذهبی سیاسی می‌دانست، نه دین؛ از این رو، معتقد بود پیامبر نیز فقط فاتحی مانند اسکندر یا ناپلئون است.^۶ بنابراین، او معتقد بود که خطر اسلام خطر دینی نیست، بلکه باید به خطر سیاسی اسلام بیشتر توجه کرد؛ زیرا پیوسته پیروان خود را به فتح و کشورگشایی دعوت می‌کند.

در نظر شاتوبریان، قرآن نیز قصه‌ای برساخته محمد صلی الله علیه و اله است و نمی‌تواند

از تمام علوم مربوط به شناخت مسائل انسانی را در کنار خود جمع کرد که نتیجه فعالیت این گروه تألیف کتاب بزرگی با نام توصیف مصر^۱ بود. این اثر که در ۱۳ جلد چاپ شد ثمره علمی استشراق و مستشرقان بود.

مهم‌ترین دستاورد حمله فرانسه برای استشراق، ارتباط مستقیم و منظم مستشرقان با شرق بود که به آنان این امکان را می‌داد که احوال سیاسی و اقتصادی و اجتماعی آن مناطق را مشاهده کنند و با بهترین شکل ممکن مطالعات خود را به رشته تحریر درآورند. این نتایج علمی به تأسیس مدرسه‌ای وابسته به کتابخانه ملی انجامید که در آن، با هدف گشودن درهای شرق و مطالعه شرق به روش علمی و مستقیم، زبان‌های عربی، ترکی و فارسی تدریس می‌شد. استاد معروف، دوساسی، مترجمان زیادی را در این مدرسه آموزش داد. وی شاگردان برجسته بسیاری تربیت کرد که نزدیک به ۷۵ سال در این زمینه میدان‌دار بودند و برخی از آنان در مصر برای ناپلئون سودمند واقع شدند.^۲

نتیجه دیگر حمله فرانسه شکل‌گیری مجموعه‌ای از دانشمندان و محققان متخصص در تحقیقات استشراقی بود که می‌توانیم نتیجه کارهای آنان را «استشراق علمی» بنامیم.

حمله فرانسه به مصر بر رویکرد نویسندگان غربی به اسلام نیز تأثیر گذاشت. این حمله نویسندگان غربی را با شرق و، به طور خاص، با اسلام آشنا کرد. شناختی که درگیر بین انگاره‌های پیشین و کشف واقعیت‌های جدید و نیز در رفت و آمد بین شگفتی از میراث جاودان شرق و اسلام و تحسین آن بود. فراسنوا رنه