45
نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی

داشت و درباره وضعیت‌ لشکر ترک بسیار می‌دانست. لورنس به محض ورود به قاهره و پیش از اقدام فرانسه، طرحی برای اشغال سوریه ریخت.۱ بریتانیا در این راه از اطلاعات وسیع لورنس بهره فراوان برد. لورنس در این‌باره می‌نویسد:

برای یادگیری عادات و رسوم مردمان شرق، سال‌های زیادی را در میان آنان زندگی کردم [...]. سفرهای من توشه‌ای از آگاهی و شناخت فراوان از پتانسیل نیروی سیاسی شرق به من داد که به انحلال امپراتوری ترکیه منجر شد.۲

وی مسائل دیگری را نیز مطرح می‌کند، از جمله پیمان بریتانیا و عرب‌ها برای تأسیس مملکت عربی که شامل جزیرة العرب، شام و عراق می‌شد. همچنین از تلاش‌های خود در جنگ‌های میدانی برای رسیدن نیروهای بریتانیا به دمشق و شکست نیروهای ترک در مقابل سپاه عرب می‌گوید و در آخر درخواست معافیت از ادامه خدمت به دلیل ضعف جسمی و روحی و بازگشت به کشور را بیان می‌کند.

مورخان درباره علت استعفای لورنس و ترک دمشق اختلاف کرده‌اند؛ اما نظر صحیح‌تر این است که انگلیس عرب‌ها را با وعده استقلال سرزمین‌ها و اتحاد تحت ریاست شریف حسین فریب داد و پس از آن بریتانیا و فرانسه کشورهای عربی را به بند استعمار کشیدند. لورنس که در جنگ دمشق احساس شکست می‌کرد و از فریب‌‌کاری بریتانیا و استقامت فرانسه در سلطه بر سوریه و لبنان بسیار عصبانی بود، از نظر قوای جسمانی ضعیف شده و از نظر روحی به حد جنون رسیده بود. وی در نهایت در اثر سانحه تصادف درگذشت.

این‌ها نمونه‌ای از خدمات استشراق به اغراض سیاسی بود. در بحث بعد نقش مؤسسات تبشیری در این‌باره را بررسی می‌کنیم.

1.. أنتونی ناتنج، لورنس لغز الجزیرة العربیة، ص۳۵.

2.. ت. أ. لورنس، أعمدة الحكمة‌ السبعة، ص۲۳.


نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی
44

نیروهای بریتانیایی بپیوندند. همچنین اقداماتی برای محافظت از کانال سوئز در برابر حملات جبهه مقابل انجام دهد؛۱ وظایفی که به روشنی دور از انگیزه‌های علمی هستند.

توماس ادوارد لورنس در سال ۱۸۸۸ متولد شد و در سال ۱۹۰۹ در خلال اتفاقات سیاسی مشرق‌زمین به شرق رفت. وی سه سال در بین عرب‌ها و کردهای سوریه زندگی کرد و زبان عربی و کردی و لهجه‌هایشان را به‌خوبی فرا گرفت.۲ سپس کمی پیش از آغاز جنگ جهانی اول به بریتانیا برگشت. تلاش او بر پاسبانی از کانال سوئز در برابر جنگجویان ترک و شعله‌ور کردن آتش جنگ میان ترک‌ها و عرب‌ها متمرکز بود.

بریتانیا شبه‌جزیره سینا را دژی طبیعی می‌دانست که از مصر پشتیبانی می‌کرد. دولت بریتانیا نقشه دقیقی از راه‌ها، دره‌ها و زمین‌های آن نداشت؛ بنابراین گروهی استکشافی برای نقشه‌برداری از این شبه‌جزیره ناشناخته ترتیب داد که یکی از اعضای آن لورنس بود. نتیجه کار این گروه کتابی به نام صحاری زین۳ بود. در بحبوحه این فعالیت‌ها جنگ جهانی اول آغاز شد و لورنس نوشتن کتاب راهنمای منطقه سینا را آغاز كرد تا نیروهای نظامی بتوانند از آن بهره ببرند. وی با دعوت به سازمان جاسوسی بریتانیا در قاهره، وارد سیاست شد و دانش استشراقی خود را برای استعمار خاور میانه در خدمت بریتانیا قرار داد.

لورنس در سازمان جاسوسی بریتانیا کار می‌کرد و به کمک اقامت پیشین خود از تمام نواحی شرق اطلاع داشت. وی در ترسیم و رمزگشایی نقشه‌ها مهارت

1.. Arberry, Oriental Essays, portrait of seven scholars, p.۱۵۰-۱۵۱.

2.. أنتونی ناتنج، لورنس لغز الجزیرة العربیة، ص۹.

3.. Wilderness of Zin/Desert of Zin؛ زین نام سرزمینی است كه در تورات آمده است و قادش برنیع (بیابان مقدس آوارگی؛ جایی كه بنی‌اسرائیل چهل سال آوارده شدند) را در خود دارد.

  • نام منبع :
    نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 569
صفحه از 143
پرینت  ارسال به