41
نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی

در پیمایش مسیر، تجارت، نام مکان‌ها، طول و عرض جغرافیایی، کوه‌ها، طبیعت و رسوم پوششی ساکنان، معادن، طبیعت و حاصل‌خیزی و محصولات سرزمین‌هایی که می‌بینند راهنمایی کند؛ همچنین یافته‌هایی غیر از این موارد، مثل اطلاعات مربوط به دیانت، ارتباط حاکمان با مردم، برده‌فروشی، تسلیحات ساکنان و اطلاعات دقیق دیگری از این دست را بیان کند.۱ روشن است که اغراض این سفر مختص به تحقیقات علمی نبوده است. این راهنما اولین اروپایی بود که از صحرای بزرگ عبور کرد. اطلاعی از پایان کار او در دست نیست و گفته شده که در شهر «نوفی»، که اکنون در خاک نیجریه است، از دنیا رفت.

پس از ورود فرانسه به آفریقا حکومت بریتانیا نیز اهتمام ویژه‌ای به این منطقه پیدا کرد. از این رو سفری برای دکتر اودنی۲ و همسفرش، کلاپرتون،۳ مهیا کرد و دیکسون دنهام۴ را راهنمای این گروه قرار داد.

این سفر در سال ۱۸۱۲م از طرابلس آغاز شد. سفری که برای ما مهم است و به صورت مستقیم به بحث ما ارتباط دارد، سفر الکساندر لینگ۵ است که در آن مستشرقان اغراض سیاسی داشتند، نه علمی. وی آمادگی خود را برای همکاری و سفر از طرابلس به تیمبوکتو۶ به اطلاع وزیر مستعمرات بریتانیا رساند و پس از نامه‌نگاری‌های بسیار با کنسول بریتانیا در طرابلس، وارینگتون،۷ این سفر آغاز شد. از نامه‌های مربوط به این سفر به دست می‌آید که حکومت بریتانیا اغراض سیاسی

1.. هورنمان و لينگ، رحلتان عبر لیبیا، ص۱۳.

2.. Walter Oudney

3.. Hugh Clapperton

4.. Dixon Denham

5.. Alexander Gordon Laing

6.. تیمبوکتو شهری در کشور مالی در آفریقای غربی است که در ۲۰ کیلومتری شمال رود نیجر و در لبه جنوبی صحرای بزرگ آفریقا قرار دارد.

7.. Hanmer George Warrington


نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی
40

طرابلس مهم‌ترین راه نفوذ به آفریقا محسوب می‌شد. قافله‌های تجاری از این شهر به قلب آفریقا راه می‌یافتند و پس از گذشت از شهرهای مختلف آفریقا، محصولات اروپایی را در آنجا عرضه می‌کردند و در بازگشت، محصولات آفریقایی را با خود به همراه می‌بردند. موقعیت جغرافیایی شهر طرابلس آن را نقطه رهایی سفرهای اکتشافی آفریقا قرار می‌داد. کنسول‌های اروپایی، به‌خصوص بریتانیا و فرانسه، با انگیزه‌های خاص خود، کمک زیادی به گردشگران برای آشنایی با آفریقا و شناخت جغرافیای آن می‌کردند. تأسیس «جمعیت حمایت از اکتشاف آفریقا» در سال ۱۷۸۸م، که به آن «مجمع آفریقایی» نیز اطلاق می‌شد، به جریان اکتشاف آفریقا نظم و رسمیت بخشید. افراد این گروه اگرچه به واقعیت‌های علمی اهتمام داشتند، از اغراض اقتصادی و سیاسی نیز غافل نبودند.

با توجه به موقعیت طرابلس، مجمع آفریقایی این شهر را محل تشکیل گروه‌های استکشافی خود قرار داد؛ به این ترتیب سفرهای استکشافی از شهر طرابلس آغاز شد. نخستین راهنمای این مسافران ویلیام لوکاس۱ بریتانیایی بود که پیش‌تر جانشینی کنسول بریتانیا در مغرب را بر عهده داشت.۲

مجمع آفریقایی با برخورد به سد مقاوم ساکنان آفریقا، که اعتقاد داشتند گردشگران اغراض سیاسی و تجاری دارند، به سختی‌های نفوذ به قلب آفریقا از طریق راه‌های شمالی آفریقا مثل طرابلس، تونس و الجزایر پی برد. نتیجه تقابل با ساکنان این مناطق کشته شدن بسیاری از گردشگران بود. بعد از مدتی مجمع آفریقایی برای راهنمایی گردشگران با جوان آلمانی کارکشته‌ای به نام هورنمان۳ قرارداد بست. او متعهد شد که موانع راه‌های سفر به آفریقا را بردارد و گردشگران را

1.. William Lucas

2.. أتیلو أموری، الرّحّالة و الکشف الجغرافی فی لیبیا، ص۹؛ هورنمان و لينگ، رحلتان عبر لیبیا، ص۱۱؛ جیمس ویلارد، الصحراء الكبری، ص۱۹۰.

3.. Friedrich Conrad Hornemann

  • نام منبع :
    نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 616
صفحه از 143
پرینت  ارسال به