31
نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی

اسیران مسیحی انجام داد، اوضاع به‌طور کلی تغییر کرد. اخلاق اسلامی باعث شد که اختلاف، تنفر و دشمنی کم شود و تجارت و علم جای آن را بگیرد؛ ارتباط مسلمانان با مسیحیان رشد كرد و عربی زبان محاوره مردم منطقه شد.۱

آخرین صلیبیان پس از خارج شدن از «عکا» و در بازگشت، کتب خطی مسلمانان را با خود به اروپا بردند. پس از آن راهبان و تجار مسیحی، هر کدام با توجه به اهداف خود، به شرق بازمی‌گشتند. اروپاییان فهمیده بودند که راه حل نظامی نمی‌تواند کمکی کند، به همین جهت راه‌های مسالمت‌آمیز را وسیله تبشیر قرار دادند تا آنچه با وسایل نظامی نتوانستند به دست آورند را محقق کنند. راجر بیکن۲ را می‌توان سرکرده آنان دانست که معتقد بود جنگ مقدس نمی‌تواند استیلای بر شرق را فراهم آورد و نیز بهترین راه برای نشر مسیحیت در بین مسلمانان تبشیر مسالمت‌آمیز و موعظه حسنه است؛ اما مسیحیت در این هدف موفق نبود.

ناموفق بودن مسیحیان در تبشیر به چند مسئله برمی‌گشت: ناآشنایی با زبان ملت‌هایی که قصد تبشیرشان را داشتند، ناآگاهی از عقاید آنان، ناتوانی در اقامه براهین فلسفی و علمی که اساس دعوت غیرمسیحیان به مسیحیت محسوب می‌شود. این اسباب باعث شد که به شرق و میراث مشرق‌زمین، که از طریق معابر جغرافیایی و جنگ‌های صلیبی به اروپا منتقل شده بود، توجه بیشتری شود. همچنین مبشران لازم دیدند که عربی و زبان‌های شرقی را فرا بگیرند و به فلسفه و جدل منطقی توجه کنند تا بتوانند اندیشه خود را بگسترانند.

بر اثر این عوامل، پاپ اینوسنت چهارم۳ در تاریخ ۲۲ ژوئن ۱۲۴۸م، در نامه‌ای به مدیر دانشگاه پاریس خواستار ایجاد کرسی مطالعات عربی و اسلامی شود. اولین مدرسه‌ای که برای علوم شرقی در اروپا تأسیس شد، مدرسه «طلیطه» بود که در آن

1.. ویل دورانت، قصة الحضاره، ج۱۵، ص۳۴.

2.. Roger Bacon

3.. Pope Innocent IV


نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی
30

انگیزه نخستین نسل مستشرقان، دینی بوده است. اگرچه هر کدام با غرض خاص به مطالعات عربی اسلامی مشغول شده‌اند، اهداف دینی را دنبال می‌کرده‌اند. تبشیر از مهم‌ترین اهداف بود و اهداف دیگر، مثل اهداف فرهنگی،‌ تجاری و اقتصادی، در پی هدف دینی آمدند.۱

مسیحیان و مسلمانان حدود چهار قرن در کنار هم زیستند و به‌رغم تلاش‌هایی که برای نزدیک شدن اینان به هم صورت گرفت، کار به رویارویی نظامی کشید. میراث و کتاب‌های جامعه اسلامی و عربی به اروپا رسیده بود، اما فقط در قشر خاصی از فرهنگیان و دینداران تأثیر گذاشته بود و توده مردم گوش به فرمان پاپ بودند؛ از این رو، بیشتر آنان دست به سلاح و صلیب بردند و جنگ‌های صلیبی آغاز شد. ده حمله‌ای که در شمال آفریقا تا شرق اسلامی صورت گرفت بیشترین اثر را بر نزدیکی شرق و غرب، به‌ویژه رشد استشراق، گذاشت. کتاب‌ها و دست‌نوشته‌های شرقی به اروپا منتقل و پایه علمی شکل‌گیری استشراق شد. در بحث بعد ارتباط جنگ‌های صلیبی با استشراق و گسترش نهضت تبشیر مورد توجه خواهد بود.

۲. استشراق نظامی و گسترش تبشیر

جنگ‌های صلیبی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین حوادث تاریخی در ارتباط شرق و غرب است. پس از پایان جنگ‌های صلیبی میان مسلمانان و مسیحیان، که تاکنون دشمن یکدیگر بودند، ارتباط ایجاد شد؛ به‌گونه‌ای که مسلمانان با مسیحیان ازدواج می‌کردند. بدین‌ترتیب غرب شناخت شرق را آغاز کرد. صلیبیان دیگر مسلمانان را قومی خشن، ترسو و بت‌پرست نمی‌دانستند، بلکه فرهنگ و تمدن اسلامی را از نزدیک لمس می‌کردند؛ به‌ویژه پس از رفتاری که صلاح‌الدین، پس از فتح قدس، با

1.. میشل جحا، الدراسات العربیة و الاسلامیة فی اوروبا، ص۳۰.

  • نام منبع :
    نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 435
صفحه از 143
پرینت  ارسال به