فصل اول: مفهوم استشراق

ارائه تعریفی از دانش استشراق محال به نظر می‌رسد و هر تعریفی که ارائه می‌شود، از نظر منطقی، شامل، جامع و مانع نیست؛ زیرا تعریف، با شرایطی که منطقیان و فلاسفه‌ای چون ارسطو^۱ و ابن‌سینا^۲ در نظر می‌گیرند، بسیار مشکل است. بنابراین، استشراق را باید با تعریف شرح الاسمی روشن کرد.

استشراق با مفاهیمی متداخل و در عین حال متکامل بیان شده است. گاهی مراد علمی است که دانشمندان غربی برای مطالعه جوامع شرقی به کار گرفته‌اند و گاه تفکری است که بر تمایز شناختی، قومی و ایدئولوژیک بین شرق و غرب متمرکز است. استشراق گاهی نیز به معنای مستشرقان به کار رفته است؛ یعنی نویسندگان غربی که درباره تفکر و تمدن اسلامی مطلب نوشته‌اند.^۳ بعضی از نویسندگان معاصر، مانند ادوارد سعید، استشراق را راهی برای تسلط و اراده سیطره غرب بر شرق توصیف کرده‌اند.^۴ از این تعریف به دست می‌آید که توجه به شرق و پی بردن

فصل اول: مفهوم استشراق؛
فصل دوم: مراحل استشراق؛
فصل سوم: روش‌های مستشرقان.

باب دوم: استشراق و بعضی از قضایای اسلامی که فصول زیر را در بر دارد:

فصل اول: استشراق و قرآن کریم؛
فصل دوم: استشراق و سنت نبوی؛
فصل سوم: استشراق و سیره نبوی؛
فصل چهارم: استشراق و فقه اسلامی .^۱

ریشه‌یابی تاریخی استشراق

پژوهشگر استشراق برای بیان ریشه این پدیده و نمایاندن کیفیت پیدایش و تحولات آن ناگزیر از مراجعه به تاریخ است. روش علمی اقتضا می‌کند که با تعریف و ارائه مفهومی از استشراق آغاز کنیم؛ اما نمی‌توان مفهومی روشن از این پدیده،‌ که محدودسازی آن دشوار و نظرات درباره آن متعدد و متفاوت است، ارائه کرد. در این باب ابتدا به صورت کلی مفهوم استشراق را مطرح و سپس مراحل تاریخی این پدیده را مرور می‌کنیم. این بررسی ارتباط بین شرق و غرب را با اشاره به اسباب فرهنگی،‌ تمدنی و سیاسی پیوند این دو،‌ در نظر خواهد داشت؛ بحثی كه ناگزیر به ارتباط مسیحیت و اسلام خواهد انجامید. در عصر حاضر نیز به ارتباط بین غرب (اروپا و امریکا) و شرق (خاور نزدیک به معنای خاص و شرق به معنای عام) توجه خواهیم داشت و در آخر نیز شرق‌شناسی مستشرقان را روش‌شناسی خواهیم کرد.