15
نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی

جامع بود كه این پدیده علمی را در بر گرفته باشد. البته پژوهش‌های غربی نیز حق این پدیده را ادا نكرده‌اند؛ هرچند از عهده موضوع مورد بحث خود برآمده‌اند. برخی از منابع و آثار مرجع عربی و فرنگی - كه در جای خود با آنها آشنا خواهید شد - از این قاعده مستثنا هستند. گمان ما این نیست و به خود اجازه نمی‌دهیم كه ادعا كنیم آنچه آورده‌ایم را پیشینیان نگفته‌اند، بلكه تلاش ما فصل‌بندی و سامان‌بخشی به همه مباحث این موضوع بوده است. به‌ویژه كه در زمان تدریس «استشراق و تبشیر» برای دانشجویان واحد زبان عربی و مطالعات اسلامی، جای خالی تحقیقی جامع ‌درباره ریشه تاریخی استشراق و برخی از مسائل اسلامی كه در این مطالعات مطرح‌اند را حس كردیم. همچنین هر كس كه بخواهد به تدریس و تحقیق در استشراق مشغول شود باید زبان‌های بیگانه بسیاری را بیاموزد؛ زیرا این موضوع پراكندگی بسیار، اغراضی متباین، موضوعاتی فراوان و قلمروهایی متعدد دارد. به همین دلیل امیدواریم این اثر مشعلی باشد برای هدایت علم‌آموزان تا به چنین آثاری توجه كنند و از آنها بهره‌های روشی و علمی ببرند.

برای به ثمر رسیدن این اثر، ناگزیر از رجوع به منابع و مراجع فراوانی بودیم كه خواننده در زمان و مكان مقتضی با آنها آشنا خواهد شد. چنان‌كه اقتضای چنین پژوهشی است، بیشتر این منابع به زبان بیگانه بودند. منابع عربی در این زمینه، اندک و پراكنده‌اند و هیچ مرجع و كتابی آنها را گرد نیاورده است. همچنین برای به دست آوردن روش مستشرقان باید نمونه‌ای از آثار آنان را مطالعه می‌كردیم تا بتوانیم روش‌ها، ویژگی‌ها و امتیازاتشان را بیان كنیم. تحقیق حاضر به برخی از مسائل اسلامی كه مستشرقان گرد آورده و ‌درباره آنها بحث كرده‌اند اكتفا كرده است و تلاش دارد برخی از نظراتی كه با اعتقادات صحیح جزمی ما منافات دارند را رد كند.

كتاب نقد الخطاب الاستشراقی به دو باب اساسی تقسیم می‌شود:
باب اول: ریشه‌یابی تاریخی استشراق که شامل فصول زیر است:


نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی
14

نخواهد ماند، از جمله، تحمل، شكیبایی، پشتكار، هموار كردن سختی‌ها، رویارویی با خطرات و گذشت از جان و مال كه می‌تواند ضرب‌المثل شود. وقتی با رفتار، ویژگی‌ها و روش‌های آنان آشنا شویم، می‌توانیم در مطالعات خود از برخی از آنها، مثل حقیقت‌گویی، دقت، پشتكار و شكیبایی بهره ببریم.

این تحقیق نیز برخی از ویژگی‌هایی كه بیان كردیم را نشان خواهد داد؛ با این حال، بار دیگر تأكید می‌كنیم كه روش ما - در برخی از مسائل اسلامی كه مستشرقان مد نظر قرار داده‌اند - توصیفی، استدلالی و تحلیلی خواهد بود. ابتدا نظرات آنان را، همان‌طور كه بیان كرده‌اند، مطرح می‌كنیم و سپس اگر آن را مخالف عقاید، فرهنگ و تمدنمان دیدیم، با روش علمی محض و خالی از تعصب و هوی برای رد آن تلاش می‌كنیم. پژوهشگر آزاده منصفی كه به خود، فرهنگ و تمدنش اعتماد داشته باشد، از روش تهاجم، مسخره كردن و بدگویی استفاده نمی‌كند؛ زیرا این كار روش ضعیفان است. همچنین روش‌های مستحكم علمی نیز راهی جز گفت‌وگوهای علمی آرام، مؤدبانه و خالی از بیهوده‌گویی و هوی را روا نمی‌دارند. پیشینیان ما نیز این بحث را با عنوان «آداب بحث و گفت‌وگو» مدّ نظر داشته‌اند.

ما مطالعات استشراقی را نه خوب مطلق می‌خوانیم نه بد مطلق، بلكه آن را به ملاک‌های بحث مستحكم علمی عرضه می‌كنیم و سپس حق هر كدام را به او خواهیم داد؛ زیرا ما قومی هستیم كه دین و اخلاقمان ما را به عدل،‌ حتی با دشمنان، دستور می‌دهد. بنابراین، ستایش آثار و فعالیت‌های ارزشمند مستشرقان باعث نمی‌شود كه از مطالعات و تلاش‌هایی كه نیاز دارند با رویكرد علمی، بی‌طرف و خالی از غرض و هوی رد و تكذیب شوند، غافل شویم.

در آخر شایان ذكر است كه آنچه ما را به سیاه كردن این اوراق واداشت - كه از همین ابتدا به دشواری علمی، حساسیت بسیار، چند شاخه بودن و اشتمالش بر تمام مباحث و مطالب اسلامی و شرقی اعتراف داریم - جای خالی یك كتاب عربی

  • نام منبع :
    نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 563
صفحه از 143
پرینت  ارسال به