133
نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی

دربردارنده تمام جریانات تصوف، کلامی و فلسفی و دینی و مرجع ناگزیر این مطالعات است. رساله دوم نیز به تصوف اسلامی، از زمان رسول خدا صلی الله علیه و اله تا حلاج اختصاص دارد. وی در این اثر، برخلاف نظر دیگر مستشرقان که تصوف را زاییده آموزه‌های هندی، ایرانی و نوافلاطونی قلمداد کرده‌اند، اصول تصوف را مستند به قرآن و سیره و سنت پیامبر اسلام دانسته است. او تا آخر عمر خود به فعالیت‌های علمی ادامه داد و علاوه بر حلاج، که موضوع اصلی مطالعاتش بود، به مذهب شیعه و مذاهب ناشناخته و کوچک اسلامی نیز پرداخت. او بیشتر تحقیقات خود را در دایرةالمعارف اسلامی منتشر کرد. تحقیقی نیز درباره اصحاب کهف انجام داد که در مجله مطالعات اسلامی به چاپ رسیده است.

ماسینیون پیامبر اسلام را در چارچوب پدیده نبوت بررسی كرد. او معتقد بود جبرئیل قرآن را بر پیامبر نازل می‌کرد و پیامبر نیز جبرئیل را می‌دید و صدای او را می‌‌شنید و در آنچه درباره وحی می‌گفت صادق بود. ماسینیون پیامبر را به دروغ‌گویی، فریب‌کاری، توهم و حیله‌گری متهم نمی‌کرد و معتقد بود در نبوت، رسالت و دریافت قرآن از خداوند و ابلاغ به قومش صداقت داشت.۱ او درباره زندگی باطنی پیامبر، با تکیه بر یگانه‌باوری پیامبر و نیز واقعه اسرا و معراج پیامبر، معتقد است پیامبر به اتحاد با خدا رسیده است؛ مقامی که بعد از پیامبر فقط حلاج توانست به آن برسد.۲

ماسینیون پس از خواندن اشعار عطار نیشابوری درباره حلاج،‌ به شخصیت حلاج و از این راه به تصوف علاقه‌مند شد و ده‌ها مقاله و کتاب در این باره نوشت. او برای مطالعه تصوف اسلامی بر تحقیق و تحلیل اصطلاحات فنی تصوف تکیه کرد؛ زیرا بر آن بود که از راه این اصطلاحات می‌توان به سرچشمه آن‌ها رسید و

1.. Massignon, Les trois prieres d’Abraham, p. ۲۴-۴۱
همچنین برای آگاهی از دیدگاه‌های ماسینیون درباره پیامبر و نبوت، نک: همان: ص ۲۴، ۲۹ـ۳۰، ۳۹ـ۴۱، ۴۳.

2.. Ibid, p. ۱۶-۱۷.


نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی
132

هُرگرونیه به مصر رفت و در دانشگاه قاهره، تاریخ مکاتب فلسفی اسلامی را به زبان عربی تدریس کرد.۱

ماسینیون با آغاز جنگ جهانی اول تلاش‌های علمی را رها کرد و ابتدا به وزارت امور خارجه و پس از آن به نیروی زمینی مشرق پیوست. در آخر نیز در لباس افسر وزارت امور خارجه به گروه نماینده فرانسه در سوریه و فلسطین ملحق شد و همراه با مستشرق انگلیسی،‌ لورنس، وارد قدس شد. دیدار وی با لورنس باعث شد که برخی از متفکران او را در زمره مستشرقانی قرار دهند که در خدمت استعمار بوده است.

ماسینیون پس از جنگ جهانی اول به کشورش بازگشت و کرسی تدریس جامعه‌شناسی اسلامی کالج دوفرانس را بر عهده گرفت. همچنین مدیر بخش علوم دینی مدرسه تحقیقات عالی و نیز عضو مجمع زبان عربی شد؛ ریاست هیئت تحریریه مجله جهان اسلام نیز از دیگر فعالیت‌های او بود. او علاوه بر تلاش‌های علمی و دانشگاهی، همچنان فعالیت‌های سیاسی خود را حفظ کرد. او دو مأموریت مهم برای تحقیق درباره نحوه قانون‌گذاری در سوریه و نیز سیستم فرقه‌ای اسلام در مغرب را به انجام رساند. با شروع جنگ جهانی دوم رئیس بخش خاور نزدیک در وزارت اطلاعات شد و در سال‌های ۱۹۴۵ و ۱۹۴۶ در سفری طولانی به کشورهای عربی رفت تا برای برقراری روابط فرهنگی میان فرانسه و این کشورها تلاش کند.

ماسینیون به گردآوری مطالب رساله خود درباره حلاج ادامه داد و دایره بحثش را به تصوف و صوفیان پیش از حلاج نیز گسترش بخشید. دو رساله مصایب حلاج؛ شهید صوفی اسلام۲ و بررسی ریشه‌های اصطلاحات فنی تصوف اسلامی۳ وی از عمیق‌ترین پژوهش‌ها درباره تصوف اسلامی به شمار می‌روند. رساله نخست

1.. Waardenburg, L’islam dans le memoir de l’occident, p. ۱۳۷.

2.. La Passion de Husayn Ibn Mansur Hallaj; martyr mystique de l’Islam

3.. Essai sur les origines du lexique Technique de la mystique musulmane

  • نام منبع :
    نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 593
صفحه از 143
پرینت  ارسال به