93
نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی

همچنین نخستین چاپخانه عربی را تأسیس کرد. قیصر کتاب‌های عربی و منشوراتی که در این چاپخانه تهیه می‌شد را به سرزمین‌های تحت سلطنت عثمانی می‌فرستاد.۱

تأسیس بخش ویژه‌ای برای مطالعه تمدن عربی و اسلامی در دانشگاه علوم روسیه و نیز اعزام گروه‌های علمی برای یادگیری زبان‌های شرقی گام‌های بزرگی در پیشرفت و گسترش استشراق روسیه بودند. مدرسه استشراقی روسیه در سه دهه نخست قرن نوزدهم و در شهر سن‌پترزبورگ رونق گرفت. تأسیس موزه آسیایی در پایتخت روسیه، که نسخه‌های خطی عربی کم‌یابی را در خود داشت، کمک شایانی به این رونق کرد.

ایجاد کرسی‌های آموزش زبان‌های شرقی در دانشگاه‌های روسیه اثر قابل توجهی در شکل‌گیری و پیشرفت مدرسه استشراقی روسیه داشت که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کرسی تدریس زبان‌های شرقی در دانشگاه خارکوف، تدریس زبان عربی در دانشگاه کازان و تأسیس انجمن زبان در دانشگاه مسکو اشاره کرد. نتیجه ایجاد این کرسی‌ها در دانشگاه‌های روسیه و استفاده از اساتید بزرگی چون دوساسی، تربیت مستشرقان روس متعددی بود که برای تحقق اهداف استشراق روسی تلاش کردند.

مهم‌ترین مستشرقان روس بدین قرارند:

- کاظم بیگ: وی یک مستشرق روس مسلمان بود. او نسخه خطی جغرافیایی مهم تألیف دانشمند مصری، یعقوبی، را تحقیق کرد و برای آن مقدمه‌ای نوشت. توجه این مستشرق به قضایای نظریِ صرف بیش از مسائل علمی بود و بر خلاف شاگردش، بوریزف، که بر مسائل جاری خاورمیانه متمرکز بود، بر مطالعه و تحقیق درباره تاریخ اسلام متمركز شد.۲

1.. كراچكوفسكی، حول تاریخ الاستعراب الروسی، ص۳۵؛ نقل از سهل فرج، «الاستشراق الروسی»، مجلة الفكر العربی، ص۲۳۴.

2.. لانتسنج، من تاریخ الاستشراق الروسی، ص۱۱۸؛ نقل از سهل فرج، «الاستشراق الروسی»، مجله الفكر العربی، ص۲۴۸.


نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی
92

ز) تحقیقات استشراقی در اتحاد جماهیر شوروی

نزدیکی روسیه به عالم اسلام و شرق، امکان ارتباط با این مناطق را از بسیار قدیم برای آن ایجاد کرد؛ این قدمت به روابط تجاری در دوره نخست عباسیان بازمی‌گردد. تاجران عرب به قصد تجارت و جهانگردان با هدف اکتشاف و کسب آگاهی به روسیه می‌رفتند و روس‌ها نیز همین کار را می‌کردند. درگیری‌های جهان اسلام با مغولان در جریان حمله مغول به شرق و بغداد و ویرانگری آنان و تحمیل خسارات فراوان بر اسلام سبب گسترش روابط روسیه و کشورهای شرقی و عربی شد. پس از تأسیس امپراتوری عثمانی، که تا مرزهای روسیه را در اختیار داشت، و سقوط نهایی امپراتوری مغول، این روابط گسترش بیشتری یافت. پس از آن، روسیه به اشغال کشورهای اسلامی پرداخت و به اسلام و علوم و تمدن عربی اسلامی دست یافت. روسیه با این کار کتاب‌ها، نسخه‌های خطی و آثار فرهنگ سامی، به‌ویژه آثار دانشمندان مسلمانی چون خوارزمی، بیرونی، فارابی، بخاری و ابن‌سینا، را به چنگ آورد.

پیوندهای علمی و فرهنگی (زبان و دین) میان روسیه و کشورهای عربی از اواخر قرن هفدهم میلادی آغاز شد. مراکز علمی روسیه اقدام به ترجمه کتاب‌ها و منابع اروپایی بسیاری کردند. روسیه برای آشنایی و بررسی اندیشه‌های اسلامی رایج در آسیای میانه، به صورت مستقیم وارد نشد، بلکه از راه مراکز علمی اروپا به این کار اقدام کرد و به‌تدریج با ترجمه کتاب‌های عربی متعددی درباره رسوم، فلسفه و پزشکی به این فرهنگ نزدیک شد.

پتر اول راه را برای ورود فرهنگ‌های غرب و شرق باز گذاشت و این کار تأثیر بسزایی در رواج مطالعات عربی و اسلامی در روسیه داشت. وی معتقد بود اسلام فلسفه و روش خاصی دارد و اشتیاق زیادی برای شناخت اصول و آموزه‌های آن داشت و به صورت علمی در پی این شناخت بود. در نتیجه این رویکرد، کانتمیر کتابی نوشت و در آن شرایط تاریخی ظهور پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله را بررسی كرد؛ این مستشرق

  • نام منبع :
    نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 536
صفحه از 143
پرینت  ارسال به