127
نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی

هشت کتاب درباره جنبه‌های دینی و کلامی اسلام نوشت. آثار او اگرچه شفاف و روشن بود، دقت و تعمق نداشت.

مک‌دونالد در مطالعات اسلامی خود نگاه ویژه‌ای به جایگاه سیاسی و اقتصادی و نژادی جزیرةالعرب در زمان ظهور پیامبر داشت. او معتقد بود که مجموع این سه عامل به انتشار اسلام در خارج از عربستان سرعت بخشید. وی شکوفایی ادبیات عرب و تأثیر ادیان آسمانی بر ذهنیت عربی را عامل چهارم این رشد چشم‌گیر می‌دانست.۱

مک‌دونالد، مانند دیگر مستشرقان، قائل به الوهیت قرآن نبود؛ اما پیامبر را به سوء نیت و تقلب متهم نمی‌کرد. او معتقد بود قرآن عباراتی معنوی است که در اثر وحی یا رویارویی پیامبر با فرشته از پیامبر صادر شده و خود پیامبر یقین دارد که از سوی خداست و به ارواح خبیث و شیاطین ارتباطی ندارد.۲

مک‌دونالد تاریخ دین اسلام را تاریخ اندیشه الاهیاتی می‌داند و آن را با روشی منظم بررسی می‌کند. او بر سیاسی بودن اسلام و دیگر ادیان تأکید دارد و در بیان وظایف «خلیفه» در اسلام، بر جدایی‌ناپذیری دین از دولت تأکید می‌کند. وی، مانند پیشینیان خود، در اعتقاد به اینکه پیشرفت اسلام با قدرت شمشیر بوده،۳ به خطا رفته است.

این مستشرق در بررسی فقه اسلامی تأکید دارد که فقه اسلام از سویی رابطه فرد با خدای خود (عبادات) و از سویی رابطه فرد و هم‌نوعانش (معاملات) را تنظیم می‌کند. پیامبر اولین و تنها شریعت‌گذار بود و عادات نیک عرب را حفظ کرد و عادات ناپسند آنان را از بین برد. پس از مرگ پیامبر، راه تشریع بسته شد و مسلمانان احکام را از قرآن، سنت، اجماع و قیاس استنباط می‌کردند. با وجود تعدد مصادر

1.. Macdonald, Aspect of Islam, p. ۵۶-۵۹.

2.. Ibid, p. ۷۸-۷۹; The religious attitude and the life in Islam, p. ۳۳.

3.. Macdonald, Aspect of Islam, p. ۲۶۳.


نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی
126

۴. مک‌دونالد

دانکن بلک مک‌دونالد،۱ مستشرق امریکایی (۱۸۶۳-۱۹۴۳)، در شهر گلاسکو به دنیا آمد و در همان‌جا دوره تحصیلی خود را سپری کرد. علاوه بر تخصص در زبان‌های عبری، عربی و آشوری، دروس الاهیات را نیز پشت سر گذاشت. در دانشگاه‌های برلین، لندن، گلاسکو و هاتفورد زبان‌های سامی، عربی، آشوری، عبری و قبطی را تدریس کرد.

مک‌دونالد درباره سیره غزالی تحقیق و حاصل تحقیقاتش را منتشر کرد.۲ وی توجه ویژه‌ای به نسخه‌های خطی هزار و یک شب داشت. از کتاب‌های وی می‌توان به تطور علم الکلام والفقه والنظریه الدستوریه فی الاسلام، جنبه‌های اسلام۳ و الموقف الدینی والحیاة الدینیة فی الاسلام و از مقالاتش به «التدین الانفعالی فی الاسلام» و «ترجمه عربی انجیل» اشاره کرد. وی علاوه بر مطالعات اسلامی، تحقیقاتی نیز درباره زبان عبری و عهد قدیم داشته است.

مک‌دونالد فقط یک بار به شرق، به شهر قاهره، سفر کرد و هفت ماه در آن‌جا ماند. وی در این مدت به ابعاد مختلف دین اسلام توجه کرد و حاصل آن نیز کتاب جنبه‌های اسلام بود. او در تشکیل گروه‌های تبشیری پروتستانی بسیار فعال بود و با مجله جهان اسلام،۴ که گروه‌های تبشیری انگلوساکسونی را بررسی می‌كرد، ارتباطی قوی داشت.

مک‌دونالد با مستشرقان هم‌عصر خود، مثل گلدزیهر و هُرگرونیه و نیکلسون در ارتباط بود و پیش از جنگ جهانی اول با ماسینیون، نولدکه و لتمان ملاقات داشته است. ۸۵ مقاله در دایرةالمعارف اسلامی، ۱۱۵ مقاله در مجلات تخصصی و

1.. Duncan Black MacDonald

2.. Journal of American oriental society, Vol ۲۰, p. ۳۲-۷۱.

3.. Aspect of Islam

4.. Moslem World

  • نام منبع :
    نقدی بر گفتمان شر ق‌شناسی
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 475
صفحه از 143
پرینت  ارسال به