احساس عبوديت انسان نسبت به آفريدگار خود و طلب قرب و رحمت آن جناب از طريق پرستش اوست . و لذا از اين حقيقت ابتدا با واژه «دعا» و سپس با واژه «عبادت» تعبير مى نمايد .
همچنين همه رواياتى كه «دعا» را مغز عبادت توصيف مى كنند يا عين عبادت مى دانند اشاره به حقيقت مفهوم دعا دارند .
همچنين رواياتى كه دلالت مى كنند بر اين كه فضيلت «دعا» از قرائت قرآن بيشتر است اشاره به اين معنا است كه حال عبوديتى كه براى نيايشگر حقيقى دست مى دهد براى قارى قرآن پديد نمى آيد .
با تأمل در آنچه ذكر شد معلوم مى شود كه مقصود از حقيقت دعا كه در همه عبادات وجود دارد همان احساس عبوديت و نياز مطلق و طلب قرب و رحمت حق به وسيله پرستش اوست ، نه اين كه كلمه «دعا» مرادف با همه عبادات مثل نماز و روزه و امثال آن است تا اين سؤال پيش آيد كه اگر «دعا» به معناى «عبادت» است معناى حديث « الدُّعاءُ مُخُّ العِبادَة ؛ دعا هسته عبادت است» ^۱ مى شود «العبادة مخّ العبادة» .

ب ـ اهميت دعا و نقش آن در زندگى

در اهميت دعا همين بس كه روح و مغز عبادت است و به همين دليل سودمندتر از قرائت قرآن بلكه با فضيلت تر از همه عبادات از آن ياد شده است .
دعا ، كليد رحمت الهى ، مايه تقرب به خدا ، موجب تأمين خواسته ها ، سلامتى از شيطان و زندگى جان است . ^۲

اين سخن بدان معنا است كه «دعا» از سپاهيان عقل است . عقل ، انسان را نيازمند مطلق مى بيند و لذا او را به عبوديتِ كمال مطلق دعوت مى نمايد تا با عبادت و پرستش او به عنايت و رحمتش دست يابد ، از اين رو هر چه انسان از معرفت و شناخت بيشترى برخوردار باشد دعاى او افزون تر مى گردد ، چنان كه از امام على عليه السلام روايت شده :
أعلَمُ النّاسِ بِاللّهِ أكثَرُهُم لَهُ مَسأَ لَةً . ^۱ داناترين مردم به خداوند، پر درخواست ترين آنان است .
و پيشوايان دين به دليل آن كه در بالاترين مراتب عقل و معرفت بودند بيش از ديگران خود را نيازمند به خدا مى دانستند و لذا فوق العاده به دعا اهتمام داشتند . ^۲
در نقطه مقابل ، جهل سبب مى شود كه انسان خود را مستقل و بى نياز پندارد و از عبوديت الهى و طلب رحمت و از طريق اطاعتش روى برتابد و استنكاف ورزد .
اين حديث شريف ، در واقع ريشه در اين آيه شريفه دارد كه مى فرمايد :
«وَ قَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِى أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِى سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ . ^۳ و پروردگارتان فرمود : مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم . در حقيقت، كسانى كه از پرستش من كبر مى ورزند، به زودى خوار در دوزخ در مى آيند» .
اين آيه كريمه به روشنى نشان مى دهد كه حقيقت «دعا» از نگاه قرآن ،