را درباره بندگان و مخلوقاتش عوض مى كنند؛ دعا كنم كه خداوند از اين گم راهى ، هدايتشان كند؛ چرا كه جنايت آنان بر ساحت ربوبى خدا و حكمت الهى و جلالت نبوى ، سخت تر از جنايت عارفان به خدا و پيامبر صلى الله عليه و آله است .
بزرگداشت و تكريم جلالت خداوند و بزرگداشت پيامبر خدا و حقّ هدايت پيامبر صلى الله عليه و آله با سخنان و رفتار خويش ، ايجاب مى كند كه ابتدا براى هدايت كسى دعا شود كه ضررش بيشتر و خطرش شديدتر است ، كه ايشان نتوانست با جهاد ، آن را بزُدايد و آنان را از كفر و فساد ، باز دارد .
دعا كردم كه هر گم راه از خدا ، به سوى خدا هدايت شود و هر گم راه از پيامبر صلى الله عليه و آله ، به سوى او باز گردد و هر گم راه از حق ، حق را بپذيرد و بر آن تكيه كند .
سپس براى اهل توفيق و پيروان حق ، دعا كردم كه توفيقشان بپايد و حقجويى شان افزون شود . نيز براى خودم و كسانى كه كارشان به من مربوط است ، بر اساس اميدى كه داشتم و به ترتيبى كه به خدا و به خواسته پيامبرش نزديك تر باشد ، دعا كردم و مهم ترين حاجت ها را طبق اميدى كه داشتم به اجابت نزديك تر است ، مقدّم داشتم .
آيا نمى بينى كه قرآن مقدّس ، وساطت ابراهيم عليه السلام براى ناسپاسان را بيان كرده است؟ خداوند مى فرمايد : « يُجَـدِلُنَا فِى قَوْمِ لُوطٍ إِنَّ إِبْرَ هِيمَ لَحَلِيمٌ أَوَّ هٌ مُّنِيبٌ ؛ درباره قوم لوط با ما مجادله مى كند . همانا ابراهيم ، بردبار و نرم دل و بازگشت كننده [ به سوى خدا] است» . ^۱ خداوند ، بردبارى و شفاعت و مجادله وى را درباره قوم لوط ، كه كفر (ناسپاسى) آنان به آن جا رسيده بود كه كيفرشان زود فرا رسيد ، ستوده است .
آيا نديده اى كه در ميان روايات مربوط به پيامبر صلى الله عليه و آله كه پيشواى اهل جلالت است ، چنين آمده كه هر گاه قوم كافر ، ايشان را آزار مى داد و آزار را به نهايت مى رساند ، پيامبر صلى الله عليه و آله مى گفت : «خدايا! قوم مرا ببخشاى . آنان

سعادت آنها است . پس چرا دعا كردن براى مشركان و كافران ، شايسته نيست ؟
پاسخ اين پرسش اين است كه به طور كلّى ، كسانى كه گرفتار انحرافات اعتقادى و عملى هستند ، به دو دسته تقسيم مى شوند :
دسته اوّل : مستضعفان ؛ يعنى كسانى كه به دليل ناآگاهى و نبودِ ابزار و امكانات لازم جهت شناسايى حق و پيروى از آن ، دچار انحراف شده اند .
دسته دوم ، معاندان ؛ يعنى كسانى كه حق را مى شناسند و آگاهانه به دليل هوسرانى و برترى جويى با آن مخالفت مى كنند و يا به ابزارها و موقعيت هاى شناسايى حق ، دسترسى دارند ، ليكن بدان بى اعتنايى مى كنند و بر باطل مى مانند .
در مورد دسته اوّل ، نه تنها دعا براى هدايت آنها ممدوح است ؛ بلكه هر گونه تلاش براى آگاه سازى و تعليم و تربيت آنها ضرور است . لذا پيامبر خدا با آن همه آزارهايى كه از قوم خود ديد ، براى هدايت آنها دعا مى كرد و مى گفت :
اللّهُمَّ اهدِ قَومي فَإِنَّهُم لا يَعلَمونَ . ^۱ خداوند! قوم مرا راهنمايى كن؛ زيرا كه آنان نادان اند .
سيّد بن طاووس ، در كتاب شريف الإقبال ، در اين باره سخن بسيار زيبايى دارد . ايشان مى گويد :
شبى ارجمند از ماه رمضان ، پس از گذشت مدّتى از تأليف اين كتاب (الإقبال) ، در سحرگاه ، مشغول دعا بودم براى كسى كه لازم و نيكوست كه پيش از همه ، دعا براى او انجام گيرد ، و براى خودم ، و براى هر كه لياقت اين توفيق را داشت كه دعايش كنم .
به خاطرم گذشت كه ابتدا سزاوار است به آنانى دعا كنم كه مُنكر خدايند و نعمت هاى او را ناسپاسى مى كنند و حرمت او را سبُك مى شمارند و حكم او