۲ . عمل نكردن به علم

۰.در تقسيم بندى و دسته بندى علما و دانشمندان، امير المؤمنين عليه السلام مى فرمايد:دانشمندان ، دو دسته اند: دسته اوّل ، دانشمندى كه به عمل خويش عمل مى كند و رستگار مى گردد.
دسته دوم ، دانشمندى كه به علم خود عمل نمى كند و هلاك مى گردد و بى ترديد ، جهنّميان ، از بوى بد عالم بى عمل، اذيت مى شوند. همانا پشيمان ترين و حسرت زده ترين اهل جهنّم، كسى است كه ديگرى را به سوى خدا دعوت كند و ديگرى از او بپذيرد و خدا را اطاعت كند و سپس خدا او را به بهشت داخل سازد ؛ امّا دعوت كننده را به جهت عمل نكردن به علم خويش، وارد جهنّم مى نمايد. ^۱

۰.حضرت على عليه السلام فرمود:وإنّ العامِلَ بِغَيرِ عِلمِهِ كالجاهِلِ الحائِرِ الَّذي لا يَستفيقَ مِن جَهلِهِ بَلِ الحُجَّةُ عَلَيهِ أعظَمُ وَالحَسرَةُ لَهُ ألزَمُ وَهوَ عِندَ اللّهِ ألوَمُ . ^۲

۰.عالمى كه به علم خود عمل نمى كند ، همانند جاهلِ سرگردانى است كه هرگز از جهل به هوش نمى آيد ؛ بلكه حجّت بر او تمام تر، حسرت براى او لازم تر و نزد خدا سرزنشش از همه بيشتر است .

شيخ اجل، سعدى شيرازى مى گويد: «معصيت از هر كه در وجود آيد ، ناپسنديده است و از علما، ناخوب تر ؛ كه علم، سلاحِ جنگِ شيطان است و خداوندِ سلاح را چون به اسيرى بَرَند، شرمسارى بيشتر بَرَد.

عامِ نادان پريشان روزگار
بِهْ ز دانشمند ناپرهيزگار
كان به نابينايى از راه اوفتاد
وين دو چشمش بود و در چاه اوفتاد . ^۳
امام باقر عليه السلام به خيثمه فرمود:
أبلِغ شيعَتَنا أنَّهُ لا يُنالُ ما عِندَاللّهِ إلاّ بِالعَمَلِ وَأبلِغ شيعَتَنا أنَّ أعظَمَ النّاسِ حَسرَةً يَومَ القِيامَةِ مَن وَصَفَ عَدلاً ثُمَّ خالَفَهُ إلى غَيرِهِ وأبلِغ شيعَتَنا أنَّهُم إذا قاموا بِما أُمِروا أنَّهُم هُمُ الفائِزونَ يَومَ القِيامَةِ . ^۴ اين پيام را به شيعيان ما برسان كه رسيدن به آنچه نزد خداست،
جز با عمل ، ممكن نيست. نيز به آنها برسان كه بزرگ ترين
حسرت در روز قيامت ، از آنِ كسى است كه عدلى را تعريف كند و خودش به سراغ غير عدل برود. همچنين به آنها برسان كه اگر به آنچه مأمور هستند، عمل كنند ، روز قيامت ، جزو رستگاران خواهند بود . همچنين پيامبر صلى الله عليه و آله فرموده است:
إنَّ أشَدَّ أهلِ النّارِ نَدامَةً وَحَسرَةً رَجُلٌ دَعا عَبدا إلى اللّهِ فاستَجابَ لَهُ وَقَبِلَ مِنهُ فأطاعَ اللّهَ فأدخَلَهُ اللّهُ الجَنَّةَ وأدخَلَ الدّاعيَ النّارَ بِتَركِهِ عِلمَهُ واتّباعِهِ الهَوى وَطولِ الأملِ . ^۵ شديدترين پشيمانى و افسوس براى كسى است كه بنده اى را به سوى خداوند دعوت نمايد و او دعوت را بپذيرد و اوامر الهى را به كار بندد و خداوند ، او را در بهشت جاى دهد ؛ امّا خودِ دعوت كننده را جهنّمى كند ، براى آن كه اوامر خداوند را در مقام عمل ، ترك گفته و از هواى نفس خويش پيروى نموده است. همچنين امام على عليه السلام فرموده است:

هر نگاهى كه در آن ، پندآموزى نباشد، لهو است.