فرد ، در خود ، احساس حقارت نيز مى كند. به اين خاطر كه وقتى فرد ، نسبت به چيزى كه اكنون فاقد آن است ، حسرت مى خورد ، در حقيقت ، آن چيز براى او ارزشمند بوده است . اين حالت ، به گونه اى است كه فرد ، ارزشمندى خود را به داشتن آن چيز ، گره مى زند . چنين شخصى مى گويد: «من ، زمانى احساس ارزشمند بودن مى كنم كه صاحب آن چيز باشم ؛ ولى هم اكنون ، چون فاقد آن هستم ، بنا بر اين، من نيز ارزشى ندارم» . اين نوع نگرش ، به احساس خودكم بينى مى انجامد كه به نوبه خود، وقتى فرد ، دچار چنين احساسى مى شود ، صاحب همّتى پست شده ، ديگر سراغ اهداف متعالى و بزرگ نمى رود . در نتيجه ، فرصت ها و منافع مهم ديگرى را نيز از دست مى دهد و حسرت هاى افزون ترى را متحمّل مى شود.
در حقيقت ، رابطه بين حسرت و احساس خودكم بينى ، يك رابطه دو سويه است. فردى كه دچار احساس حقارت است ، تصوّر مى كند كه توانايى انجام دادن كارهاى مهم و بزرگ را ندارد و در بيشتر مواقع ، در برابر وظيفه اى كه بر عهده او گذاشته مى شود ، ضعيف عمل مى كند و يا توانايى انجام دادن آن را دارد ، امّا نه در حد انتظار و مطلوب ، در نتيجه ، اعتماد به نفس خود را از دست مى دهد ؛ زيرا اين طرز تفكّر ـ كه توانايى انجام دادن كارى را ندارد ـ ، وى را در جايگاه ضعف قرار مى دهد ، جوهر و استعداد ذاتى خود را از ياد مى برد و تحت تأثير انديشه خودكم بينى اى كه در نهاد وى ريشه دوانيده ، قرار مى گيرد.
در افراد ضعيف و زبون ، ويژگى هاى روانى و رفتارى زير مشاهده مى شود:
۱ . خود را افرادى ناتوان و فاقد استعداد مى شمارند؛
۲ . قادر به انجام دادن كار در حد مطلوب نيستند؛

رفتارهاى هر شخص مى تواند در شدّت بيمارى قلب او اثرگذار باشد. عوامل روانى ـ اجتماعى ، به اندازه سيگار كشيدن، بالا بودن فشار خون، چاقى و بالا بودن چربى خون، در حملات قلبى مؤثرند . هنوز كسى به روشنى نمى داند كه چگونه عوامل هيجانى و احساسى، رفتارى و حتى نوسانات اجتماعى ، مى توانند در حفظ سلامت قلب ، نقش داشته باشند . اگر چه تعدادى فرضيه در تشريح ارتباط ذهن و قلب وجود دارند.
يكى از اين فرضيه ها ، هورمون هاى استرس (فشار روانى) است. اين هورمون ها با منقبض كردن عروق و افزايش سرعت ضربان قلب ، حسّاسيت قلب و عروق را به تنِش، بيشتر مى كنند. عوامل روانى، پيام هاى التهابى را كه يكى از مهم ترين عوامل زمينه ساز انسداد عروقى در بيمارى هاى تصلّب شرايين است، افزايش مى دهند.
به علاوه، عوامل روانى ـ ذهنى ، سوق دهنده شخص به سمت و سوى شيوه هاى پُر خطر زندگى اند و مى توانند بر سلامت همه جانبه شخص (از جمله قلب و عروق) ، تأثير بگذارند .
امروزه متخصّصان قلب و عروق، بايد در زمينه تنش هاى روانى و حمايت هاى اجتماعى ـ روانى بيمارانشان اطّلاعاتى داشته باشند. تجربه ها نشان داده اند كه «دارودرمانى» در بيمارانى كه از مشكلات روانى ـ ذهنى، رنج مى برند ، نتايج قابل توجّهى در كنترل يا پيشگيرى از حملات قلبى آنها ندارد . ^۱

۲ . پيامدهاى روانى

يكى از پيامدهاى بسيار خطرناك حسرت ، احساس «خودكم بينى» يا احساس «كهترى» است ؛ يعنى لحظه حسرت خوردنِ فرد، همان لحظه اى است كه