يكى از قوى ترين عوامل ايجاد حسرت در انسان است ؛ چون حسادت، فرد را از توجّه به آنچه كه دارد ، باز داشته ، دارايى هاى ديگران را در نظرش بزرگ جلوه مى دهد. انسان حسود ، چون تصوّر مى كند كه ديگران نبايد صاحب آن امتيازات باشند ، انرژى و سرمايه خود را صرف خودخورى مى كند و با دشمنى با ديگران ، آنها را هدر داده ، خود را دچار حسرت مى نمايد.
امام صادق عليه السلام مى فرمايد:
وَبِالحَسَدِ وَقَعَ ابنُ آدَمَ في حَسرَةِ الأبَدِ . ^۱ فرزند آدم ، به واسطه حسد ، مبتلا به حسرت دائمى شد.
حسود ، هميشه در اين فكر است كه بدبخت ترين فرد روى زمين است و ديگران از او خوشبخت ترند.
گويند كه مردى از تحمّل بار سنگين رنج و مرارت خود ، سرگردان بود و هر روز ، به درگاه پروردگار دعا مى كرد : «همه شادمان هستند و چرا بايد من در چنين عذاب اليمى باشم؟». تا اين كه يك روز ، به سبب درماندگى بسيار ، به درگاه خدا دعا كرد: «پروردگارا! تو مى توانى رنج هاى ديگران را به من بدهى و من براى پذيرش آن آماده ام ؛ امّا رنج مرا از دوشم بردار كه ديگر بيش از اين ، تاب تحمّلش را ندارم!» . مرد ، وقتى كه آن شب به خواب رفت ، در آسمان ، ندايى شنيد خطاب به او و ديگران كه مى گفت: «رنج هايتان را بياوريد». همه انسان ها از رنج هاى خود خسته بودند و دعا كرده بودند كه براى پذيرفتن رنج هاى ديگران آماده اند و رنج هاى خود را غير قابل تحمّل دانسته بودند.
بلافاصله همه ، رنج هاى خود را در سبدى جمع كردند. همه از اين كه دعايشان مستجاب شده ، خوش حال بودند. به فرمان خداوند ، همه سبدهاى

را پيش از آن كه به فقر و تنگ دستى بيفتى؛ فراغت و آسايش خود را پيش از گرفتارى؛ زندگى خود را پيش از مرگ.
در اين حديث ، پيامبر صلى الله عليه و آله مواردى را برشمرده اند كه از اهميت بيشترى برخوردار است؛ همچنين بيشتر از هر چيز ديگر ، مورد غفلت واقع مى شوند و بدون استفاده بهينه از آنها ، از كف مى روند.
استفاده از فرصت ها در همه زمينه ها توصيه شده است و اين همه ، نيست مگر به خاطر اين كه ما را از ابتلا به حسرت و اندوه جانكاه ، نجات مى دهند. حتى در زمينه جنگ و نبرد با دشمن نيز به غنيمت شمردن فرصت ، سفارش شده است. حضرت على عليه السلام فرمود:
استَعمِل مَعَ عَدوِّك مُراقَبةِ الإمكانِ وَانتِهازِ الفُرصَةِ تَظفُرُ . ^۱ در مصاف با دشمن ، مراقب به دست آوردن فرصت باش و چنانچه آن را به دست آوردى ، غنيمت شمار تا به پيروزى برسى.
در باب علم آموزى نيز غنيمت شمردن فرصت ، بسيار سفارش شده است: امام باقر عليه السلام از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل مى كند كه فرمود:
اغدُ عالِماً أو مُتَعَلِّماً وَإيّاكَ أن تَكونَ لاهياً مُتَلذِّذا . ^۲ صبح كن ، در حالى كه يا عالم باشى يا دانش آموز و از اين كه عمر خود را در بيهودگى و خوش گذرانى سپرى كنى ، بپرهيز!
البته شايد كسى بگويد كه از دست دادن فرصت، نتيجه يكى از عللى است كه قبلاً گفته شد . درست است؛ امّا به علّت اهمّيت و تأكيد بيشتر بر اين موضوع، ترجيح داديم كه اين عامل را جداگانه توضيح دهيم.

۱۰ . حسد

حسادت يا رشك ـ كه به معناى خواستنِ زوال ونابودىِ نعمتِ ديگران است ـ ،