اگر انسان ، اميدى به يارى خداوند نداشته باشد، پيوسته در دام خشم، تزلزل و يأس ، گرفتار خواهد شد و همواره آشفته و مضطرب خواهد بود . چنين فردى ، از فرط نااميدى ، هيچ قدمى براى خوش بختى خود و ديگران برنخواهد داشت؛ اگر به گناه و جنايت دست نيازد، لااقل ، حركت ديگرى نيز نخواهد داشت . ^۱
تفاوت بين آرزو و اميد ، در اين است كه اميد ، عبارت است از خواستن مطلوبى كه در آينده ، قابل تحقّق است و چون قابل تحقّق است، ضرورتاً بر واقعيات و يا آنچه كه قابل تبديل به واقعيات باشد ، استوار است . لذا اميد ، آن پديده روانى اى است كه هر چه بيشتر بر واقعيات و حقايقْ تكيه داشته باشد ، مفيدتر و محرّك تر خواهد بود. لذا آرزو ، نوعى خواستن است كه «خواسته شده» فعلاً تحقّقى ندارد و از عوامل و عللى كه ممكن است آن «خواسته شده» را در آينده ، تحقّق ببخشد اثر و نشانى وجود ندارد. به همين جهت است كه انسان براى آرزوهاى دور و دراز ، مجبور است انرژى هاى مغزى خود را در ساختن مصنوعى علل و عوامل و جابه جا كردن حقايق و حذف و انتخاب نامعقول واقعيات ، مستهلك نمايد. در صورتى كه اين نيروها و انرژى هاى به كار رفته شده ، ممكن است آرمان هاى بسيار مفيدتر و ضرورى تر از آن خواسته هاى آرزويى را تحقّق ببخشد . ^۲
اميد ، موتور حركت انسان است. اميد به خداوند، ثواب اخروى و اميد به عنايات الهى ، از جمله فضايل اخلاقى است. آنچه نابه جا و ناشايست است، آرزوهاى طولانى و خيال پردازانه دنيوى است . پس مؤمن واقعى ، با اين كه هميشه اميدوار است ، آرزوهاى پست دنيوى را نيز در مغزش جاى

حضرت على عليه السلام در حديثى ديگر مى فرمايد:
إيّاكَ والاتِّكالَ عَلى المُنى فَإنَّها بَضائِعُ النَّوكى وَتَثَبُّطٌ عَنِ الآخِرَةِ والدُّنيا . ^۱ از اعتماد بر آرزوهاى طولانى بپرهيزيد ؛ زيرا اين آرزوها ، كالاى انسان هاى احمق اند و موجب بازماندن شخص از آخرت و دنيا مى شوند .

تفاوت اميد و آرزو

مطلب مهمّى كه يادآورى آن ضرورى است ، تفاوت بين اميد و آرزوهاى طولانى است. براى پى بردن به تفاوت بين اين دو واژه ، بايد مفهوم آرزوى طولانى را توضيح داد، بخصوص با توجّه به اين كه از مفهوم آرزو، اميد نيز تداعى مى گردد . آنچه مايه حيات و تلاش است ـ چه در ارتباط با امور مادى و چه امور معنوى ـ اميد گفته مى شود . اگر كسى به بهبود وضعش و به نتايج شايسته اى كه بر اعمال نيكش باز مى گردد، اميد نداشته باشد، نه براى دنيا كارى انجام مى دهد و نه براى آخرت . به فرموده قرآن:
« مَن كَانَ يَظُنُّ أَن لَّن يَنصُرَهُ اللَّهُ فِى الدُّنْيَا وَ الْأَخِرَةِ فَلْيَمْدُدْ بِسَبَبٍ إِلَى السَّمَآءِ ثُمَّ لْيَقْطَعْ فَلْيَنظُرْ هَلْ يُذْهِبَنَّ كَيْدُهُو مَا يَغِيظُ . ^۲ آن كه مى پندارد خداوند هرگز او را در دنيا و آخرت ، يارى نخواهد كرد [و به نصرت الهى اميدوار نيست] ، طنابى به سقف در آويزد و به گردن افكند . سپس طناب را ببُرد . آن گاه بنگرد كه آيا اين حيله او، خشمش را از بين مى برد» ؟