ضرر و زيانى به خود برساند ، بعدا دچار ندامت و پشيمانى مى گردد. ^۱
به عبارت ساده تر ، حسرت ، نتيجه عدم انجام دادن كارى در جهت كسب منفعت است؛ به خلاف پشيمانى ^۲ كه به خاطر سرزدن كارى (كنش) ^۳ از وى، دچار آن مى شود.
چنانچه حضرت على عليه السلام مى فرمايد:
وَاعْلَمْ أنَّ الدُّنيا دَارُ بَلِيَّةٍ لَمْ يَفْرُغْ صاحِبُها فيها قَطُّ ساعَةً إلاَّ كانَتْ فَرْغَتُهُ عَلَيهِ حَسْرَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ . ^۴ و بدان كه دنيا سراى آزمايش است و دنياپرست ، ساعتى در آن نمى آسايد ، جز آن كه در روز قيامت از آن افسوس مى خورد .
بنا بر اين، ثمره فراغت و بيكارى ، حسرت است. البته در جايى كه احساس پشيمانى و ندامت باشد ، احساس حسرت نيز مى تواند برانگيخته شود ؛ زيرا وقتى فرد ، كار اشتباهى مرتكب شود ، خواه ناخواه ، از انجام دادن كار درست و سودمند ، باز خواهد ماند، لذا فرصتى را از دست داده، در نتيجه ، دچار احساس حسرت نيز مى شود.
پس مى توان گفت كه احساس مسئوليت ، در ايجاد حسرت ، نقش محورى دارد. اين مطلب را در تحقيقى كه توسط زيلنبرگ ^۵ و همكارانش انجام گرفته، مى توان مشاهده كرد ، بدين صورت كه احساس حسرت ، ارتباط تنگاتنگى با حس مسئوليت دارد ؛ يعنى فردى كه احساس حسرت

به اين طريق ، اهل دوزخ ، اعمال خود را به صورت حسرت مشاهده كرده ، خود را ملامت مى كنند. در حقيقت ، نقش خودملامتگرى در حسرت، محورى و اساسى است؛ به گونه اى كه تمايز بين احساس حسرت و احساس نارضايتى ^۱ در وجود همين عنصر است ؛ ^۲ زيرا گاهى فرد ، با اين كه از زندگى خود راضى نيست ، ولى حسرت نمى خورد ؛ زيرا در محروميت و كمبود خود ، احساس مسئوليت نمى كند.
بنا بر اين، به طور خلاصه مى توان گفت: مطلوب انسان، گاهى با كار خودش از دست مى رود و گاهى ديگران، واسطه از دست دادن آن مى شوند. اگر شخص ديگرى سبب شده كه ما اين مطلوب را از دست بدهيم، حالتى كه به ما دست مى دهد «خشم» نام دارد. پس خشم نيز با اندوه ، هم ريشه است با اين ويژگى كه شخص ديگر، واسطه خسارت، و عروض اين حالت شده است ؛ ^۳ امّا اگر شخص ديگرى در كار نباشد و خود فرد موجب شده كه منفعتى را از دست بدهد، حال اگر به خاطر كوتاهى و تفريط و «ناكُنِش»، ^۴ فرد از اين منفعت محروم شده است، احساس حسرت خواهد نمود. پس حسرت، نتيجه قصور و كوتاهى است ؛ ولى اگر انسان ، خودش از طريق ارتكاب رفتار ناشايست و ناهنجار (افراط و تعدّى)، موجب شده باشد كه