چهارده . شمار احاديث

نجاشى رحمه اللهدر مواردى ، شمار احاديث افراد را مشخّص كرده است ؛ از جمله ، شمار روايت هاى على بن يقطين را از امام صادق عليه السلام يك ، ^۱ شمار روايت هاى حريز بن عبد اللّه را از امام صادق عليه السلام دو ، ^۲ شمار روايت هاى حمّاد را از امام صادق عليه السلام بيست ، ^۳ و شمار روايت هاى مسمع بن عبد الملك را «يسيرة» دانسته است . ^۴
نيز شمار روايت هاى ابان بن عثمان را از امام صادق عليه السلام سى هزار ، برآورد كرده است . ^۵ وى همچنين در شرح حال جعفر بن محمّد سنجارى تصريح كرده كه حميد بن زياد ، تنها يك روايت از او شنيده است . ^۶

پانزده . فهرست مصنّفات

از ديگر اطّلاعات باارزشى كه در رجال النجاشى وجود دارد ، نام تأليفاتى است كه
براى شيعه نوشته شده اند . اين گونه از اطّلاعات ، منابع كتبى ما را در آن عصر نشانگرند .
نكته قابل توجّه ، اين كه : در موارد بسيارى ، اين كتاب ، تنها سند معتبرِ دلالت كننده بر وجود برخى كتاب ها و اوصاف آنهاست . مواردى نيز هست كه نجاشى رحمه اللهنام تأليفات را بر اساس اعتماد به اخبار ديگران فهرست كرده است .

يازده . مذهب

چنان كه پيش تر گفتيم ، نجاشى رحمه اللهكتابش را چنين توصيف كرده است كه در آن ، درباره مصنّفان شيعه ، هر آنچه را از مدح يا ذم گفته شده ، آورده است . از سوى ديگر ، مذهب ، از جمله موضوعات اساسى اى است كه در مدح يا ذمّ افراد ، به آن اشاره مى شود .
بنا بر اين ، نجاشى رحمه اللهدر هر جا كه از مذهب فردْ آگاهى داشته ، به شكلى به آن اشاره نموده است . در مواردى نيز وى به صراحت ، صحّت و فساد مذهب افراد را بيان كرده است . ^۱
نجاشى رحمه الله در مواردى ، حتّى تغيير مذهب افراد را نيز تذكّر داده است . ^۲

دوازده . توثيق و تضعيف

از بارزترين نمونه هاى مدح و ذم ، توثيق و تضعيف افراد است ، به طورى كه مى توان آن را به طور مستقل ، مطرح نمود .
نجاشى رحمه اللهدر كتاب خود ، بيان توثيق و تضعيف افراد را به عهده گرفته ، آن را گاه به طور فردى و گاه به طور جمعى (خاندانى يا برادرانى) انجام داده است .

سيزده . مدح و ذم

گذشته از توثيق ها و تضعيف هاى صريحى كه در رجال النجاشى آمده است ، تمام
تعابيرى كه مى توانسته در مدح يا ذم يك راوى به كار گرفته شوند نيز در شرح حال افراد آمده اند ، تعابيرى چون : «حسن العمل» ، «كثير العبادة و الزهد» ، «علا إسناده» ، «سمع و أكثر» ، «كان عظيماً عند السلطان» براى مدح؛ ^۳ و تعابيرى چون : «ولّى القضاء ببغداد الشرقيّة لهارون» و «قيل فيه بعض القول» ، «روى من أحاديث العامّة فأكثر» ، «عامّىٌّ» ، «له كتاب عامّىّ الرواية» براى ذم . ^۴
بديهى است كه اين نكات خود مى توانند در شناسايى حال راوى ، مؤثّر باشند .