ج . گزيده سازى

منتخب الرجال (تأليف سيّد محمّدعلى شاه عبدالعظيمى) .
شاه عبدالعظيمى (م ۱۳۳۴ق) آن را در چهار جزء سامان داده است : در جزء اوّل ، منتخب رجال الطوسى و منتخب الفهرست شيخ طوسى را در دو مقصد ، در جزء دوم ، منتخب رجال الكشّى ، در جزء سوم ، منتخب رجال النجاشى ، و در جزء چهارم ، منتخب خلاصة الأقوال را آورده است .
اين كتاب ، در بمبئى هند چاپ شده است . ^۱

گفتار ششم : چاپ هاى مختلف «رجال الكشّى»

چاپ اوّل . رجال الكشّى ، نخستين بار در سال ۱۳۱۷ق ، در چاپخانه مصطفويّه بمبئى هند با تصحيح حاج شيخ على محلاّتى حائرى ، با عنوان : معرفة أخبار الرجال ، چاپ گرديد . اين چاپ ، حروفى و بدون مقدّمه است و تنها در پايان كتاب ، شرح حالى كوتاه از كشّى رحمه اللهبه وسيله محقّق كتاب ، نگاشته شده است .
در اين چاپ ، عنوان ها و روايت هاى موجود در شرح حال ها ، شماره گذارى نشده اند و تنها ، عنوان مربوط به هر يك از شرح حال ها و نيز راوى اوّل سند هر يك از خبرها ، در هلالِ با ستاره (« ») قرار دارند . در پايان كتاب نيز فهرست عنوان ها ، به
همان ترتيب كه در كتاب آمده اند ، با شماره صفحه آمده است . در چاپ سوم اين كتاب ، فهرست اَعلام ، افزوده شده است .
اين چاپ ، داراى غلط هاى بسيار است و به گفته [استاد] محمّد واعظ زاده خراسانى (به نقل از سيّد حسن مصطفوى ، مصحّح اختيار معرفة الرجال چاپ دانشگاه مشهد) شمار آنها به چهار هزار عدد مى رسد . ^۲
چاپ دوم . دومين چاپ رجال الكشّى ، در كربلا و با تصحيح و تعليقه سيّد احمد حسينى در مؤسّسه اعلمى ، با عنوان : رجال الكشّى انجام گرديد . در اين چاپ ، مصحّح كتاب ، عنوان شرح حال ها را شماره گذارى كرده ، كه به عدد ۵۲۰ مى رسد .
اين كتاب ، مقدّمه اى درباره شرح حال كشّى و كتاب وى دارد . فهرست الفبايىِ : نام راويان ، عنوان ها ، كنيه ها ، لقب ها ، نام زنان و همچنين فهرست مطالب متفرّقه و مصادر مورد استفاده ، از مزاياى اين چاپ است .
چاپ سوم . سومين چاپ رجال الكشّى ، در سال ۱۳۴۸ش در ايران و در چاپخانه دانشگاه فردوسى مشهد ، با عنوان : اختيار معرفة الرجال انجام شد . اين كتاب ، با تصحيح سيّد حسن مصطفوى ، به مناسبت هزاره تولّد شيخ طوسى ارائه گرديد . مزاياى اين چاپ ، عبارت اند از :
۱ . مصحّح ، متن كتاب را با هفت نسخه خطّى ممتاز ، مقابله كرده است .
۲ . اختلاف نسخه ها در ضبط كلمات و نيز تفسير لغات مشكل و مشتبه موجود در كتاب ، در پانوشت آمده اند . نيز به تصحيفات و تحريفاتى كه احيانا به نسخه ها راه يافته اند ، تذكّر داده شده است .
۳ . روايت هاى با سندِ موجود در كتاب ، شماره گذارى شده اند .
۴ . فهرست هاى متعدّد ، همچون : فهرست نام هاى موجود در كتاب (با ذكر موارد آنها و نيز بيانى مختصر از آنچه در كتاب درباره هر فرد آمده است) ، فهرست مطالب ، فهرست موضوعات كتاب ، فهرست مكان ها ، فهرست اقوام و قبايل ، و فهرست
فرقه هاى مذهبى ، در اختيار گذاشته شده اند .
۵ . براى كتاب ، مقدّمه اى محقّقانه ، شامل : شرح حال كشّى ، مشايخ وى ، رجال وى و معرّفى نسخه هاى كتاب ، آورده شده است .
اين چاپ ، بهترين نسخه رجال الكشّى است و با وجود زحمات فراوان مصحّح آن ، غلط ها و اشتباهات و كاستى هايى در آن به چشم مى خورد .
چاپ چهارم . چهارمين چاپ رجال الكشّى ، در سال ۱۴۰۴ق در ايران و به وسيله مؤسسّه آل البيت با تحقيق سيّد مهدى رجايى همراه با حاشيه مير داماد ، در دو جلد با عنوان : اختيار معرفة الرجال ، چاپ گرديد .
متن اين كتاب ، جز در مواردى كه مير داماد تعليقه دارد ، همان متن تصحيح شده سيّد حسن مصطفوى است . البتّه تعليقه مير داماد ، كامل نيست و تنها تا اوايل جزء ششمِ اختيار الرجال ، ادامه يافته است . شماره گذارى عنوان ها و روايت هاى موجود در اين كتاب نيز همانند نسخه مذكور ، انجام شده است .
در پايان كتاب نيز فهرست شرح حال راويان اختيار الرجال ، فهرست شرح حال اَعلام تعليقه مير داماد ، فهرست ضبط اعلام تعليقه ، فهرست لغات تعليقه ، فهرست اجمالى تعليقه ، و فهرست آثار مير داماد كه در تعليقه از آنها نام برده شده ، فراهم آمده است .

ب . حاشيه نگارى

۱ . الحواشى على الكشّى (تأليف عناية اللّه قُهپايى) .
پيش تر گفتيم كه قُهپايى ، بر ترتيب الكشّى خويش ، حاشيه هايى نوشته و براى آنها رمز «ع» برگزيده است .
۲ . الحاشية على رجال الكشّى (تأليف مير داماد) .
اين كتاب ، عنوانى خاص ندارد و آن را با «تعليقة رجال الكشّى» ياد مى كنند . تنها صاحب رياض المسائل ، به خاطر حجم زياد توضيحات مير داماد درباره مواردى از رجال الكشّى ، از آن به «شرح» ياد كرده است .
متأسّفانه مير داماد (م ۱۰۴۰ق) به اتمام حاشيه خود موفّق نگرديده و اين حاشيه ، در اوايل جزء ششم اختيار الرجال ، به پايان رسيده است . اين كتاب به وسيله مؤسّسه آل البيت ، در دو جلد چاپ شده است .