185
بازشناسي منابع اصلي رجال شيعه

اساتيد شيخ طوسى

شيخ طوسى رحمه الله از اساتيد و بزرگان عصر خويش استفاده كرده است ، كه نقل هاى مختلف در كتاب هاى او از اين افراد شاهد بر اين مدّعاست . اين اساتيد ، نقش مهمّى در رسيدن احاديث و اطّلاعات مربوط به محتواى كتاب ها به شيخ داشته اند .
مى توان اين اساتيد را در چهار گروه ، دسته بندى كرد :
گروه اوّل . مشايخ اجازه، يعنى اساتيدى كه به شيخ طوسى اجازه داده اند تا كتاب هاى خودشان و يا كتاب هاى ديگران را كه آنان اجازه نقل آنها را داشتند ، نقل كند .
گروه دوم . مشايخ سماع، يعنى اساتيدى كه شيخ طوسى از آنها حديث شنيده است . شيخ طوسى ، اين اساتيد را ديده ، در درس آنان شركت كرده و از آنان حديث يا مطلبى را شنيده است .
گروه سوم . اساتيدى كه شيخ طوسى كتاب هايى را بر آنان خوانده و عرضه نموده است و به اين ترتيب ، آنها را فرا گرفته (تحمّل كرده) است .
گروه چهارم . اساتيدى كه شيخ طوسى در اسناد كتب روايى يا در لابه لاى ساير تأليفاتش از آنان نامى نبرده است ؛ ليكن كتب تراجم ، در شرح حال هاى شيخ طوسى ، اين اشخاص را به عنوان اساتيد وى نام برده اند . اينان احتمالاً به استناد اطّلاعات كتب مفقودشده شيخ طوسى شناسايى شده اند .
به هر حال ، اشخاص زير به عنوان مشايخ شيخ طوسى ، شناخته شده اند :
۱ . احمد بن ابراهيم قزوينى
۲ . احمد بن عبد الواحد بن احمد بزّاز ، معروف به ابن حاشر و ابن عبدون
۳ . احمد بن محمّد بن موسى بن صلت اهوازى ، معروف به ابن ابى الصلت
۴ . جعفر بن الحسين بن حسكه قمى ، ابو الحسين
۵ . ابو حازم نيشابورى
۶ . ابو الحسن صفّار يا ابن الصفّار
۷ . حسن بن قاسم محمّدى ، ابو محمّد
۸ . حسن بن محمّد بن اسماعيل بن محمّد بن اَشناس ، ابو على
۹ . حسن بن محمّد بن يحيى فحّام يا ابن الفحّام ، ابو محمّد سرّ من رائى
۱۰ . حسنبش مقرئ ، ابو الحسين
۱۱ . حسين بن ابراهيم قزوينى ، ابو عبد اللّه
۱۲ . حسين بن ابراهيم قمى ، ابو عبد اللّه ، معروف به ابن الخيّاط يا ابن الحنّاط
۱۳ . حسين بن عبيد اللّه بن ابراهيم غضايرى ، ابو عبد اللّه
۱۴ . حسين بن ابى محمّد هارون بن موسى تلّعكبرى
۱۵ . ابو الحسين بن سِوار مغربى
۱۶ . حمويه بن على بن حمويه بصرى ، ابو عبد اللّه
۱۷ . ابو طالب بن غرور
۱۸ . ابو الطيّب طبرى حويرى قاضى
۱۹ . ابو عبد اللّه ، اخو سروه
۲۰ . ابو عبد اللّه بن فارسى
۲۱ . عبد الحميد بن محمّد مقرئ نيشابورى ، ابو محمّد
۲۲ . عبد الواحد بن محمّد بن عبد اللّه بن محمّد بن مهدى ، ابو عمرو
۲۳ . على بن احمد بن عمر بن حفص مقرئ ، معروف به ابن الحمّامى
۲۴ . على بن احمد بن محمّد بن ابى جيد قمى ، اشعرى
۲۵ . على بن حسين بن موسى بن محمّد، ابو القاسم، علم الهدى، معروف به سيّد مرتضى
۲۶ . على بن شبل بن اسد وكيل ، ابو القاسم
۲۷ . على بن ابى على محسن بن على تنّوخى ، ابو القاسم
۲۸ . على بن محمّد بن عبد اللّه بن بشران معدّل ، ابو الحسين
۲۹ . محمّد بن احمد بن شادان ، ابو الحسن
۳۰ . محمّد بن احمد بن ابى الفوارس ، ابو الفتح
۳۱ . محمّد بن على بن حشيش ، ابو الحسين
۳۲ . محمّد بن محمّد بن محمّد بن مَخلد ، ابو الحسن
۳۳ . محمّد بن محمّد بن نعمان ، ابو عبد اللّه ، معروف به شيخ مفيد
۳۴ . محمّد بن سليمان حُمرانى
۳۵ . محمّد بن سنان
۳۶ . ابو منصور سُكرى
۳۷ . هلال بن محمّد بن جعفر حفّار ، ابو الفتح. ۱

1. فهرست حاضر ، بر اساس اطّلاعات كتب زير تهيّه شده است: خاتمة مستدرك الوسائل، ج ۳، ص ۱۸۳ ـ ۱۹۱ ؛ رجال السيّد بحر العلوم، ج ۴، ص ۱۰۰؛ الشيخ الطوسى أبو جعفر محمّد بن الحسن ، ص ۱۱۰ ـ ۱۷۱.


بازشناسي منابع اصلي رجال شيعه
184

وفات شيخ طوسى

آفتاب اين زندگى سراسر عشق به علم و مذهب كه تا آخرين لحظات نيز پرتوافكنى داشت ـ و كارهاى علمى او در اواخر عمرش شاهد اين مدّعاست ـ سرانجام به افول گراييد . مصادر تراجم (شرح حال نگارى) در تاريخ وفات شيخ طوسى اختلاف دارند . در اين باره پنج قول نقل شده كه عبارت اند از :
۱ . سال ۴۵۸ق ۱
۲ . سال ۴۵۹ق ۲
۳ . سال ۴۶۱ق ۳
۴ . سال ۴۶۵ يا ۴۶۶ق ۴
۵ . سال ۴۶۰ق . ۵
بيشتر مصادر و معتبرترين آنها ، در شرح حال شيخ طوسى ، رأى آخر را سال وفات وى ذكر كرده اند .

1. معالم العلماء، ص ۱۰۲؛ كشف الحجب، ص ۵۶ و ۶۳ و ۹۵ و ۱۴۰؛ دائرة المعارف الإسلاميّة، ج ۱۵، ص ۳۷۷.

2. الوافى بالوفيات، ج ۲، ص ۳۴۹؛ تاريخ آداب اللّغة العربيّة، ج ۳، ص ۱۱۱.

3. موسوعة العتبات المقدّسة، قسم النجف، ج ۲، ص ۴۳.

4. الفكر الشيعىّ، ص ۶۰ و ۶۱.

5. خلاصة الأقوال، ص ۲۴۹؛ لؤلؤة البحرين، ص ۲۹۳؛ وصول الأخيار، ص ۷۱.

  • نام منبع :
    بازشناسي منابع اصلي رجال شيعه
    سایر پدیدآورندگان :
    محمدکاظم رحمان‌ستایش و محمدرضا جدیدی نژاد
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5573
صفحه از 569
پرینت  ارسال به